Om de foto's vergroot te zien, klik op de afbeelding.
Voorwoord
Dit jaar is het 65 jaar
geleden dat veel Nederlanders Indonesië moesten verlaten. Het was de afsluiting
van een traumatische periode. Burgers, die al generaties lang in het toenmalige
Indië geboren en getogen waren, waren in toenemende mate van mening dat er
weinig alternatieven waren om aan de steeds vijandiger omstandigheden te ontkomen.
Beroepssoldaten, waarvan velen met Indische roots,
hadden soortgelijke gevoelens. Onder de vele dienstplichtigen moet een gevoel
van opluchting hebben overheerst. Opluchting dat ze weer terug naar huis konden
gaan na vaak tegen hun zin naar Indië te zijn gestuurd om deel te nemen aan de
z.g. politionele acties die synoniem bleken te zijn voor hun inzet gedurende
een guerilla-oorlog.
Veruit de meesten reisden
terug op schepen die door de Nederlandse regering gechartered waren. Het gros
vertrok via de loods van N.V. Stoomvaart Maatschappij Nederland in de tweede
binnenhaven van Tandjong Priok. Eén van die schepen was de SS Ranchi, eigendom
van de Engelse P&O Line. Dat bleek een bijzonder schip te zijn. De naam van
het schip kende ik niet totdat ik die tegenkwam in een rouwadvertentie.
SS Ranchi
Sir Charles Stewart Addis (1861-1945) |
Toen Lady Addis op 24 januari
1925 bij de Hawthorne werf in Newcastle-on-Tyne arriveerde had ze het
waarschijnlijk nogal druk. Ze was niet alleen de vrouw van Sir Charles Stewart
Addis [1], o.a. bankier en directeur van de beroemde P&O Line [2], ze had ook een
rijk kindertal. Maar op deze dag was ze uitgenodigd om de meest recente van
P&O’s schepen van het R-type [3] te dopen en haar een behouden vaart te wensen.
Op dat moment kon ze er nog maar weinig idee van hebben dat een behoorlijk
aantal Nederlandse babies hun oogjes voor de eerste keer zouden openen in de
ziekenboeg van dit schip.
De SS Ranchi werd gebouwd om
dienst te doen op de route tussen Londen en Bombay. Daarom kreeg het schip de
naam van een Indiase stad. Het schip werd ook gebruikt voor de cruisevaart in
de Middellandse Zee. In 1939 werd het schip door de Britse admiraliteit
gevorderd en ingezet als bewapend koopvaardijschip. Bij die modificatie is de
tweede (achterste) pijp verwijderd en is geschut aangebracht. Tot 1943 is het
schip ingezet als patrouille- en escortvaartuig; in die vier jaar legde
het zo’n 300.000 zeemijl af.
SS Ranchi |
Vanaf 1943 werd de Ranchi een
troepen-transportschip en nam het deel aan de invasie in Italië. Totdat het
schip in 1947 weer werd omgebouwd voor het vervoer van emigranten naar vnl.
Australië, vervoerde het zo’n 55.000 militairen in het Midden Oosten. In 1953
is het schip gesloopt. Op 19 januari van dat jaar werd het schip overhandigd
aan de sloopploegen in Newport, Wales. Dat was op een paar dagen na 28 jaar na
de te waterlating door Lady Addis die minder dan een jaar eerder overleden was.
Maar hoe zit dat nou met die
Nederlandse babies?
De nazaten van het KNIL
Toen het Koninklijk
Nederlandsch Indisch Leger (KNIL) in juli 1950 ontbonden werd, moest het
merendeel van de troepen vervoerd worden naar het vaderland. En een beetje snel
graag! Alle militaire macht in de kolonie was sinds de oprichting van het Oost Indisch Leger in 1830 in het latere KNIL verenigd geweest. In de nadagen van
de Nederlandse overheersing van het huidige Indonesië, was (o.a.) het KNIL
betrokken bij de laatste stuiptrekkingen van het goevernement voordat de
overblijfselen van de macht aan de Indonesiërs en hun leider Soekarno werden
overgedragen. Voor alle burgers en militairen, die geen trouw aan de nieuwe heersers
wilden zweren, werd de situatie er niet beter op, om het maar zachtjes uit te
drukken. De Nederlandse regering was daarom gedwongen om snel voldoende vervoer
te regelen. Eén van de acties was het charteren van scheepscapaciteit waaronder
de SS Ranchi. Het schip maakte twee reizen vanaf Tandjong Priok, de haven van
Jakarta, naar Amsterdam. De eerste reis ving aan op 29 augustus 1950. Het
grootste deel van de passagiers [4] bestond uit KNIL-personeel en hun gezinnen. Het
is verleidelijk om te geloven dat deze mensen blij waren naar hun vaderland
terug te keren. Maar dat gaat voorbij aan het feit dat veel van deze mensen
geboren en getogen waren in Nederlands Indië en dat ze nu onderweg gingen naar een land dat ze alleen maar kenden uit verhalen en van foto’s.
Geboortebeperking
Het moge duidelijk zijn dat
het vervoer van duizenden mensen in een relatief korte periode, een doorwrochte
planning vergt. Maar om te kunnen plannen heb je informatie nodig, informatie
over het schip en idem over de passagiers. In het Ranchi-dossier bij het
Nationaal Archief zit een brief van de KNIL-kwartiermeester, de kolonel K.A.
Warmenhoven. 48 dagen voor vertrek blijkt de man over bijna verbazingwekkende
informatie te beschikken. Hij weet niet alleen hoeveel KNIL-vrouwen er zwanger
zijn, hij weet ook wanneer ze uitgerekend zijn en wat de precieze samenstelling
van de gezinnen is. Kennelijk wisten de militairen op dat moment al op welk
schip ze de reis zouden gaan maken. Uit zijn brief citeer ik volgende getallen.
Zwangere vrouwen
uitgerekend in:
|
Mannen
|
Babies < 1
jaar
|
1-3
jaar
|
Kinderen
3-8
jaar
|
>8 jaar
|
Totaal
|
|
Augustus vóór vertrek
|
27
|
27
|
27
|
23
|
15
|
12
|
131
|
Eind augustus
|
8
|
8
|
1
|
6
|
1
|
5
|
29
|
Begin september
|
38
|
38
|
-
|
24
|
17
|
46
|
163
|
Eind september
|
24
|
24
|
-
|
10
|
8
|
15
|
81
|
Begin oktober
|
59
|
59
|
1
|
45
|
19
|
33
|
216
|
620
|
Over privacy gesproken…
Cijfertjes zijn leuk maar het is natuurlijk maar
afwachten hoe e.e.a. in de praktijk uitpakt. Gebaseerd op zijn cijfers
verwachtte de kolonel zo’n 70 geboorten [5] tijdens de reis die zou duren van 29
augustus tot/met 25 september. Dat aantal werd wat groot geacht voor de
beschikbare medische staf. Daarom werd een aantal gezinnen “overgeplaatst” naar
een ander schip waardoor het aantal bevallingen op de SS Ranchi tot hooguit 50
beperkt zou moeten zijn. Na afloop van de reis zal blijken dat de kwartiermeester
zijn doel heeft bereikt en dat de verzorging niets te wensen heeft overgelaten.
Maar er is natuurlijk nog een
vraag. Hoe komt het dat er zoveel vrouwen op het zelfde moment in verwachting
waren. Of is dat gewoon toeval?
De SS Ranchi nu zonder de tweede (achterste) pijp. Zo ontstond ruimte
voor het plaatsen van geschut
|
Om die vraag te kunnen
beantwoorden moet men de Ranchi-passagiers beschouwen tegen de achtergrond van
wat er allemaal in Indië van 1949 en 1950 gaande was. Zonder hier nu alle
details naar voren te willen halen maar de situatie in Indië (of Indonesië zo u
wilt) sinds het beëindigen van de 2e wereldoorlog (15 augustus 1945)
valt toch op z’n minst te vergelijken met een situatie die heel dicht bij een
oorlog ligt. Soekarno riep op 17 augustus 1945 de onafhankelijkheid uit.
Indonesische nationalisten bevochten de koloniale overheersing en de
Nederlandse regering stuurde zo’n 100.000 militairen om de vooroorlogse
situatie te kunnen bestendigen. Onder druk van de internationale gemeenschap
werd uiteindelijk de onafhankelijkheid aan de Indonesiërs overgedragen. We
schrijven 27 december 1949.
Gedurende de periode
voorafgaand aan de vredesbesprekingen voelden veel (Indische) Nederlanders zich
niet meer veilig in de kolonie. Een groot aantal gezinnen, waaronder zeker ook
KNIL-gezinnen, voelden er niets voor om de (aangeboden) Indonesische
nationaliteit te accepteren. Daarmee tekenden ze hun eigen vonnis, ze móesten
wel vertrekken. Voor de meesten betekende dat vertrek naar Holland. In 1949 en
1950 was die uittocht op z’n hoogtepunt. In die periode verlieten 150.000
mensen per schip het land. Die schepen werden door de Nederlandse regering
gechartered. De NV Stoomboot Maatschappij Nederland verzorgde (in alle
gevallen?) de operationele uitvoering van e.e.a. Gedurende het topjaar (1950 [6])
gingen gemiddeld elke maand ruim 9.000 mensen aan boord in Tandjong Priok.
Wanneer we elke familie op 4 personen stellen, dan waren dat dus 2250 families
per maand. Een zwangerschapspercentage van 3 lijkt dan niet irreëel, zeker niet
indien in aanmerking wordt genomen dat de mogelijkheden voor gezinsplanning
toen nog niet zo waren als die vandaag de dag. Om de medische staf zo efficient
mogelijk in te zetten probeerde kolonel Warmenhoven zoveel mogelijk “zwangere
gezinnen” bij elkaar te verschepen op zo weinig mogelijk schepen. En als je het
zo bekijkt is het aantal zwangeren op de SS Ranchi niet erg bijzonder. Dus lijkt
van toeval weinig sprake te zijn.
Hoe dan ook, de
Ranchi-passagiers, die bijna uitgerekend waren, waren waarschijnlijk blij om de
onzekere situatie in Djakarta achter zich te laten. Het hield wel in dat de
ooievaar een paar reisjes over de woelige baren zou moeten maken. Maar
ooievaars staan bekend om hun lange reizen. Dus toen de Ranchi om middernacht
op 25 september voor de sluizen van IJmuiden verscheen, waren er 37 namen aan
de passagierslijst toegevoegd. Het zal daarom niet verbazen dat de SS Ranchi in
de Nederlandse pers inmiddels een bijnaam had gekregen: het Babyschip. Het was
nr. 2 omdat er op ongeveer hetzelfde tijdstip nog een schip [7] met talrijke babies in aantocht was.
Nationaliteit
Voordat ik alle babies op een
rijtje zet, is het goed het even over de nationaliteit te hebben van kinderen
die op zee geboren worden. Het is moeilijk om hierover een duidelijk verhaal te
vertellen. De nationaliteit van het schip kan een rol spelen, idem ten aanzien
van de locatie van het schip. En natuurlijk ook de nationaliteit van de ouders.
De SS Ranchi is een Brits schip, het schip voer veelal in internationale
wateren maar niet overal (b.v. het Suezkanaal) en het gros van de ouders had
een Nederlands paspoort. Er zijn landen die het principe hanteren dat het
grondgebied waarop men ter wereld komt bepalend is (ius soli). In dit geval zijn alle babies op Brits grondgebied
geboren en zouden ze dus ook de Britse nationaliteit moeten krijgen. Maar
Nederlandse wetgeving is gebaseerd op een ander principe n.l. op dat van het
recht van het bloed, d.w.z. dat de nationaliteit van de ouder(?) die van de
baby bepaalt (ius sanguinis).
Hoewel er toen andere berichten in de pers [8] zijn verschenen, houd ik het er op
dat alle babies de Nederlandse nationaliteit hebben.
Bevalling op zee
Hut a.b. SS Ranchi |
Toen de eerste bevalling zich
aankondigde, bevond de Ranchi zich nauwelijks buiten de haven van Tandjong
Priok. De laatste [9] vond bijna vier weken later plaats, in de beruchte Golf van
Biskaje, zo’n 16.000 km verder naar het koude noorden. Maar al die babies deelden
één gegeven: hun geboorteplaats was de SS Ranchi. Een aantal ouders, dertien in
totaal, was daar zo trots op dat ze de kleine naar het schip hebben vernoemd.
Zowel jongens als meisjes werden getooid met namen als Ranchi, Ranchis, Ranchia of Ranchita, meestal in combinatie met een
meer gebruikelijke naam. Ik zag zo’n naam voor het eerst in een rouwadvertentie
staan. Die naam intrigeerde me want ik had er nog nooit van gehoord. Daarom heb
ik toen in de voornamenbank van het Meertens Instituut gekeken maar daar komen
ze nauwelijks in voor, laat staan dat de betekenis van de naam bekend is.
Ook
de kapitein van het schip vond het kennelijk wel bijzonder. In zijn
afscheidsbrief aan de passagiers, aan het eind van de reis, schreef hij:
“Ik vertrouw er op dat
alle passagiers, in het bijzonder de kleine Ranchi’s en Ranchita’s, aangename
herinneringen aan deze reis zullen hebben. Ik heb gemerkt dat plaatselijke
ooievaars al vanaf Aden zeer geïnteresseerd in dit schip zijn geweest. Ik heb er
zelf een groot aantal gezien en die zijn waarschijnlijk de reden dat er zoveel
nieuwe namen op de passagierslijst zijn verschenen.”
Ik
betwijfel of al die kleintjes zich ook maar iets van deze reis zullen
herinneren maar de kapitein zal het ongetwijfeld goed bedoeld hebben.
De nieuwe passagiers
Hierna ziet u een lijst van
alle babies die tijdens deze reis zijn geboren. De medische staf is zo attent
geweest om ook de tijd [10] van geboorte te noteren. Daardoor wordt het mogelijk om,
in combinatie met de in de krant gepubliceerde scheepsberichten en de
gemiddelde snelheid van het schip (14 knopen/uur), de locatie van het schip te
bepalen op het moment van geboorte.
Op de originele lijst is ook
de geboorteplaats van de ouders genoteerd en eveneens de militaire rang van de
vader. Beide gegevens zijn opgenomen in het lemma Aanvullende gegevens. Ook de (a), (b) en (c) referenties vindt u
daar terug. Het volgnummer van elke baby (#..) dient om de geboorteplaats op de
kaart [11] hieronder aan te geven.
# Date/time birth First/middle name (a) Last name father (b) Mother (c)
1 Aug 29, 20.50 hrs Jane Ranchita van
Muyen Kanaar
2 Aug 30, 07.15 hrs Ranchi Edwardine Kruller Vos
3 Aug 30, 10.45 hrs. Christiaan Victor Ranchis Silvester v.d. Heiden
4 Aug 31, 04.45 hrs. Elodie Wilhelmina Maria Wins Heirman
5 Aug 31, 11.00 hrs. Richard Edwin Ranchi Muller Müller
6 Aug 31, 15.10 hrs. George Rudolf Wagenaar Koster
7 Sep 1, 13.00 hrs. Antoinette Ranchia Schwarzler Tumusu
8 Sep 1, 14.00 hrs. Renie Konings Pfaff
9 Sep 2, 10.15 hrs. Harry Ranchi Hofstra Holsheimer
10
Sep 3, 08.10 hrs. Esther Henriette Ranchita Sprangers Veen
11
Sep 3, 11.00 hrs. Hendrik Eyk Tuininga
12
Sep 4, 07.15 hrs. Xenia Postma Drinhuyzen
13
Sep 4, 20.30 hrs. Benjamin Cornelis
Thomas van Rossum Vuursteen
14
Sep 6, 22.00 hrs. Glenn Roy Thomas Weygers Binjola
15
Sep 7, 20.15 hrs. Herman Otto Diesveld van
Luyk
16
Sep 8, 08.30 hrs. Maria Cornelia Schulte Rochani
17
Sep 10, 01.25 hrs. Judy Maureen Wijnandts Zwart
18
Sep 10, 18.55 hrs. Eric Ranchi Samson Reemer
19
Sep 11, 07.00 hrs. Anna Marie Reggers Pirson
20
Sep 11, 18.30 hrs. Robert Frank Cornelisz Heijne
21
Sep 12, 15.50 hrs. Hedi Ranchi Evers Heldernisse
22
Sep 12, 16.55 hrs. Albertus Maria Burger Nieuwenstein
23
Sep 12, 17.25 hrs. Johanna Maria Burger Nieuwenstein
24
Sep 14, 02.47 hrs. Eveline Ranchi de Jong Kramer
25
Sep 14, 17.15 hrs. Victor Pieter Jon Woerlee van Woerden
26
Sep 16, 05.30 hrs. Anna Margaretha Swerissen Hardy
27
Sep 16, 16.55 hrs. Franklin Delano de Jong Kuypers
28
Sep 17, 11.45 hrs. Sybilla Rosanne Nederbergh Herscheit
29
Sep 19, 22.25 hrs. William Ranchi Neyendorff de Ceuninck
van Capelle
30
Sep 20, 16.30 hrs. James Patrick Wüstlich Koot
31
Sep 21, 09.30 hrs. William Russell Klumpers Goudhuys
32
Sep 21, 18.30 hrs. Maria Emelie Alida Varkevisser Verhoeff
33
Sep 22, 05.00 hrs. Ranchi Timmermans Kühbauch
34
Sep 23, 00.45 hrs. Margaretha Ranchi de Groot Samuels
Nora
35
Sep 23, 00.30 hrs. Peggy Careen van Munster Roelofs
36
Sep 23, 00.50 hrs. Reni Mathilde van
Munster Roelofs
37
Sep 24, 05.50 hrs. Martin Theodoor Esser Wiegers
Sommige namen in deze lijst
worden elders anders geschreven. Zie hiervoor ook de Aanvullende gegevens.
De plaats van geboorte van de 'Ranchi 37' |
De op deze kaart aangegeven
geboorteplaatsen zijn redelijk accuraat (maar u moet natuurlijk niet op een
kilometertje kijken). In één geval is de exacte positie van het schip bekend. Het
gaat dan om de geboorte van Robbert Frank Cornelisz (#20). Hij heeft een
aantekening laten maken in zijn eigen rouwbrief: 18°33’ N, 39°43’ O. Die
positie is op de Google-kaart hieronder aangegeven bij de gele speld.
Er is ook een melding van de
scheepsaalmoezenier Mgr. F. Gitmans. Hij beschrijft de doop van één van de
babies [12] op 8 september om 5 uur ’s middags. Hij zegt dat het schip dan in de
nabijheid is van het eiland Socotra. Dat ligt bij de toegang tot de Golf van
Aden, zie de rode speld. 8 september is ook de geboortedag van baby Maria
Cornelia Schulte (#16). Haar geboortetijdstip is 8.30 vm.
Beide spelden komen overeen
met de posities op de kaart hierboven.
De geboorteplaats van babies #16 (rood) en #20 (geel) |
Aanvullende gegevens
In het volgende overzicht [13] is
nog een aantal gegevens toegevoegd: voornamen en geboorteplaatsen van de ouders
en nog wat andere details afkomstig uit openbare bronnen. De ‘#-nummers’
corresponderen met de babylijst. Zaken die afwijken van die lijst zijn vet gedrukt. * = geboren, † =
overleden, tr. = trouwt met
#1 (b) Christiaan van Muijen *Indramajoe 10-9-1919, †17-9-2007,
sgt KNIL; (c) Olga *Batavia
#2 (b) Edward Richard John
*Rotterdam 11-11-1915, †12-12-2004, sgt KNIL; (c) Antje *Gombone
#3 (b) Marie *Amsterdam, adj
OO KNIL; (c) Elodie Wilhelmina Catharina *Magelang
#4 (b) Herman *Den Haag, kapt
KL; (c) Sofia Louisa Petronella Maria *Noordwijkerhout
#5 (b) August Leonard Hendrik
*Makassar, korp KNIL; (c) Editha Victorine Alexandrine *Semarang
#6 (b) Rudolf *Semarang, korp
KM; (c) Amelia *Pangil
#7 (b) Alexander Daniel
Emanuel *Banjoewangi, korp KNIL; (c) Augustine *Palembang
#8 (b) Johannes *Malang, korp
KNIL; (c) Johanna *Malang
#9 (b) Jelte *Sneek, wmt
KNIL; (c) Nelly Maria *Kertosono
#10 (a) †Den Haag 12-2-2015;
(b) Cornelis Gerardus Anton *Düsseldorf 5-12-1906 korporaal 4th battalion infantry,
sgt majoor KNIL tr. Bandoeng 3-5-1930 (c) Gerardine Alexandrine Sephina
*Magelang 8-10-1908 klerk burgerlijke stand
Earlier the family travelled
to Holland on MV Tegelberg on 23 May 1946. At the time they lived in Heerde
near Apeldoorn. Before the end of that year they returned to Batavia in the
Dutch East Indies.
#11 (b) Jan Cornelis *Z.O.
Beemster, sgt majoor KNIL; (c) Antje *Ferwerderadeel
#12 (b) Rudolf Walter
*Tjimahi 15-5-1913, korp KNIL tr. Soerabaja 2-3-1949 (c) Henriette Johanna
*Klaten 19-5-1911, †Eindhoven 21-11-1979
#13 (b) Anthonius *Ngawi, sgt
majoor KNIL; (c) Aaltje *Reo (Timor)
#14 (b) Wijnand *Surabaia,
sgt KNIL; (c) Erna *Solo
#15 (b) Hendrikus Johannes
*Ambarawa 19-3-1910, †Almelo 17-2-1966, sgt majoor KNIL; (c) Elsa van Luijk *Cheribon 21-3-1914, †Almelo
24-6-1998
#16 (b) Jan *Tjilitjap, sld I
KNIL; (c) *Medan
#17 (b) Jacob *Batavia, sgt
majoor KNIL; (c) Martina Albertina *Batavia
#18 (b) David *Ambon, sgt
KNIL; (c) Maria *Batavia
#19 (b) Hendricus Hubertus
*Maastricht 2-5-1910, †Maastricht 28-1-1981, sgt majoor KNIL; (c) Maria
Josephine *Gombong (Java)
#20 (a) sgt majoor Dutch KM Robbert †Oss 13-10-2012; (b) Eddy Dick
*Malang, korp KNIL; (c) Louise Antoinette *Semarang
#21 (a) †Den Helder
9-12-1988; (b) Harold *Blora (Java) 13-4-1925, †Den Helder 10-6-2003 matr I
KM;(c) Silphy *Soerabaia
#22 (b) Nicolaas
Wilhelmus Josephus *Amsterdam 19-9-1921, †7-8-2003, sgt KNIL; (c) Johanna
*Zeist 19-9-1921, †23-8-2009
#24 (a) †4-7-2005; (b)
Leendert *Koepang (Timor), btsm KM; (c) Eveline Anneke Cornelie *Kandangan
(Borneo)
#25 (b) Arie *Utrecht
7-2-1922, lt1 Mariniers tr. 22-5-1948 (c) Daniëlla Maria *Haarlem
#26 (b) August Antoine *Djockjakarta
28-8-1920, †7-4-1991, sgt KNIL; (c) Winniefred
Margaret *Djakarta 29-8-1926, †5-7-1993
#27 (b) Hendrik Antoine
*Djockjakarta, sgt KNIL; (c) Louise Helena *Tjimahi
#28 (b) Johannes *Amsterdam,
sgt KNIL; (c) Leonie *Djockjakarta
#29 (a) Neyendorff †23-6-1983; (b)
Paul *Djockjakarta, sgt KNIL; (c) Stanny *Soerabaia
#30 (b) George *Klaten,
†Assen 4-7-2004, sgt KNIL; (c) Louise Erna *Poeasri
#31 (b) Wilhelmus *Den Haag
2-2-1919, †Ossendrecht 19-5-2008, sgt KNIL tr. Batavia 16-3-1948 (c) Louise Goedhuys *Pekalongan 20-5-1927, †Twello
22-9-2001
#32 (b) Cornelis *Berkel, sgt
KNIL; (c) Jacoba *Batavia
#33 (a) †San Francisco CA,
USA 2-1-1988; (b) Frederik *Den Haag ca 1916, †Dubuque IA, USA 11-9-1991, korp
KNIL; (c) Cornelia Wilhelmina *Rogodjambi 6-6-1916, † Salisbury NC, USA
11-7-2008
#34 (b) Arie *Gorinchem, sgt majoor
KNIL; (c) Maria Machaeta Saparia *Palembang
#35$ (b) Karel Eduard
*Batavia, sgt KNIL; (c) Wilhelmine Theodora *Semarang
#37 (a) electrical engineer
(b) Martinus Theodorus *Soerabaia 30-11-1912, A.O.O. KNIL tr. Malang 14-1-1941
(c) Aurelia *Djockjakarta 15-9-1918, †Weesp 13-6-2005
Dopen
Doopbewijs |
Bij dopen aan boord van een
schip moet men meestal aan Neptunus, de god van de zee denken. Maar op de Ranchi
waren de militaire authoriteiten zo attent om ook een legerpredikant en een
aalmoezenier mee te laten gaan. Zo konden ze niet alleen de ouders van de
pasgeborenen van dienst zijn maar ook ouders van kinderen die al eerder geboren
waren. Op het hiernaast weergegeven doopbewijs [14] is sprake van de al in 1947
geboren Johanna Wilhelmina van Dam. De dominee heeft een wel zeer toepasselijke
naam: van Boven.
Aankomst in Amsterdam
In de nacht van 24 op 25
september meldde de SS Ranchi zich bij de
Ontscheping in Amsterdam |
Nawoord
Zoals ik al eerder heb
verteld was de naam Ranchi mij tot voor kort onbekend. Afgelopen februari zag
ik bijgaande rouwadvertentie in het AD. Iemand was in 1950 geboren aan boord
van een schip genaamd de Ranchi en droeg bovendien nog de naam Ranchita. Op de een of andere
manier had ik het gevoel dat dat schip iets te maken had met de woelige periode
na de tweede wereldoorlog in Indië. En dat bleek te kloppen, het resultaat van
de zoektocht hebt u inmiddels gelezen.
In augustus en september a.s.
zullen veel van de Ranchi 37 hun verjaardag vieren. Helaas niet allemaal want
inmiddels zijn er zes overleden. Esther Henriëtte Ranchita Sprangers, de dame
in de getoonde rouwadvertentie, is één van hen.
Als genealoog met een
bijzondere belangstelling voor Ned. Indië [15] vind ik eigenlijk dat dit artikel
niet compleet is
zonder wat genealogische gegevens van de voorouders van de “Indische”
familie Sprangers waarvan de herkomst in het Antwerpse blijkt te liggen. Dit
artikel wil ik daarom aan hen opdragen en in het bijzonder aan de nagedachtenis
van Esther Henriëtte Ranchita.
Esther Henriëtte Ranchita Sprangers op 17-jarige leeftijd |
Stamreeks Sprangers
Hieronder de stamreeks van
Lambertus Sprangers. Hij is geboren in tweede helft van de 17e eeuw,
waarschijnlijk in de streek rond Antwerpen. De 4e generatie komt
door huwelijk aan het eind van de 18e eeuw in het Brabantse
Princenhage terecht. Deze stamreeks volgt de afstamming in rechte mannelijke
lijn. ~ = gedoopt, * = geboren, † = overleden, tr. = trouwt met, dv = dochter van.
Generatie I
Lambertus Sprangers tr.
Antonia Crols
Uit dit huwelijk:
Generatie II
Lambertus Lamberti Sprangers ~
Schoten (B) 25-7-1706, begr. Meerle (B) 5-12-1768, tr. Meerle (B) 24-4-1736 Cornelia Gerards van Dun, ~ Meerle 26-3-1700, begr. Meerle (B) 5-9-1764, dv Gerardus en Joanna Verhoeven
Uit dit huwelijk:
Generatie III
Gerardus Sprangers ~ Meerle
(B) 21-9-1738, † na 2-4-1786, tr. Meerle (B) 7-1-1772 Jacoba Petri van
Bechoven ~ Meerle 11-2-1748, begr. 2-4-1786, dv Petri Cornelii van
Beckhoven en Anna Maria Petri van Dun
Uit dit huwelijk:
Generatie IV
Lambertus Sprangers ~ Meerle
(B) 20-11-1772, † Princenhage 14-6-1844, timmerman, tr. Princenhage 12-9-1796 Adriana Cornelis Bastiaan(s)sen, ~ Princenhage 31-1-1774, †
Princenhage 25-12-1833, dv Cornelij Bastiaensen en Adriana Christiane
Voorziene huwelijksaankondigingen Sprangers x Bastiaanssen Parochie H. Martinus, Prinenhage 27-8-1796 |
Generatie V
Adrianus Sprangers, *Princenhage 19-10-1799, †Princenhage 20-7-1879, timmerman, tr. Princenhage 10-2-1825 Cornelia
Houtermans, *Princenhage 4-3-1797, †Princenhage 4-4-1871, dv Joannis, kledermaker en Catharina van de
Gronde
Uit dit huwelijk:
Generatie VI
Gerardus Johannes Sprangers, *Princenhage 12-12-1829 † Princenhage 21-4-1894 tr. Princenhage 18-5-1865 Willemijna van de Made, *Princenhage
8-4-1839, † Princenhage 14-2-1891, dienstmeid, dv Cornelis en Johanna Horrevoets
Uit dit huwelijk:
Generatie VII
Cornelis Adrianus Sprangers *
Princenhage 27-2-1870, tamboer, reiziger, tr. Utrecht 23-12-1896 Maria Helena
Jaick * Sonnborn (D) 21-5-1868 dv Anton, ploegbaas en Maria Müller
Uit dit huwelijk:
Generatie VIII
Cornelis Gerardus Anton
Sprangers * Düsseldorf (D) 5-12-1906, † Den Haag 22-12-1983, korporaal
[brigadier] 4e battaljon infanterie Tjimahi, sergeant majoor KNIL, magazijnmeester,tr. Bandoeng 3-5-1930 Gerardina Alexandrine Sephina Veen * Magelang (NI) 8-10-1908, klerk burgerlijke stand.
Het echtpaar krijgt 10 kinderen waaronder 9 meisjes. Om privacy-redenen laat ik de meeste (gegevens van de) kinderen ongenoemd.
Kinderen uit dit huwelijk:
8. Eugenie Charlotte Annemona * Apeldoorn 1-10-1946, †
1994,
10. Esther Henriëtte Ranchita * a/b SS Ranchi 3-9-1950, † Den Haag 12-2-2015
Voor de stamreeks Veen zie update 24 apr. 2015.
Eerder heb ik me al
afgevraagd of het toeval was dat er zoveel in verwachting zijnde vrouwen op het
zelfde moment op dit ene schip aanwezig waren. Ik denk dat er voldoende redenen
zijn om aan te nemen dat dit niet het geval was. Maar wat te denken van het
volgende. Van de ‘Ranchi 37’ kregen 13 kinderen een op de scheepsnaam gebaseerde
voornaam. Geloof het of niet maar Lady Addis, de dame die de Ranchi heeft
gedoopt, had ook 13 kinderen! Toeval? U zegt het maar.
Update 13/14 apr. 2015
Aanvullende gegevens
#5 (b) August Leonard Hendrik *Makassar 26-8-1921, †Amsterdam 6-7-1990, korp KNIL tr. Watampone 14-8-1946 (c) Editha Victorine Alexandrine *Semarang 23-4-1924, † 15-3-2007
De geboorteplaats van baby #5 (paars): 02°08’ Z, 96°10’ O |
Update 15 apr. 2015
Nationaliteit
Edwin Muller on 31-8-2000 |
Het tweede document is een officieel uittreksel van de melding van de kapitein van de Ranchi aan de Engelse autoriteiten, het Certified extract from a return of birth. Het typische is dan dat hij dat kennelijk na enige tijd in de U.K. moest doen nadat hij alle passagiers in Amsterdam op 25 september 1950 had afgeleverd. Daarbij moest waarschijnlijk ook nog een uittreksel uit het logboek van het schip gevoegd worden waarin de geboorte beschreven was. (Het is ook mogelijk dat deze verplichting via het Britse consulaat in Amsterdam is afgewikkeld.)
Uit geen van beide documenten is op te maken dat de ingeschrevene op grond van deze inschrijving als Brits onderdaan te beschouwen is. Dat Edwin Muller wel degelijk de Nederlandse nationaliteit bezit, moge blijken uit het derde document.
Weergave van de inschrijving in het 'Marine Register' |
Uittreksel van de melding van de kapitein van de Ranchi aan de Britse autoriteiten |
Bewijs van Nederlanderschap |
Kwitantie Brits Consulaat te Amsterdam |
Uittreksel uit de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA) |
Aanvullende gegevens
#4 (b) Herman *Den Haag 2-8-1917, † 17-2-1999, kapt KL; (c) Sofia Louisa Petronella Maria *Noordwijkerhout
#11 (b) Jan Cornelis *Z.O. Beemster, sgt majoor KNIL tr. Bandoeng ?-8-1939 (c) Antje *Ferwerderadeel
#17 (b) Jacob *Batavia 25-11-1915, † 2001, sgt majoor KNIL tr. 1939 (c) Martina Albertina *Batavia 1918, † 1988
#28 (b) Marinus Johannes *Amsterdam 11-3-1913, † IJmuiden 16-1-2013, sgt KNIL tr. Singapore 6-3-1947 (c) Auguste Leonie *Djockjakarta 28-9-1908, †Nieuw Vennep 30-9-1986
Update 17 apr. 2015
Nationaliteit
Na verder zoeken door Edwin Muller (#5a) is een brief van de
Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken d.d. 9-4-2009 boven water gekomen.
Daar komt o.a. in naar voren dat:
- in de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA) de gegevens over een vreemde
nationaliteit worden ontleend aan een beschikking of uitspraak van de bevoegde
buitenlandse instantie waaruit de betreffende nationaliteit blijkt. Dat kan in
dit geval dus één van de hiervoor getoonde documenten zijn geweest.
- registratie in de GBA niet kan worden opgevat als oorzaak van het bezit
van die nationaliteit. Daar gaat uitsluitend dat andere land over. Men zal dus
die nationaliteit aktief moeten aanvragen.
- indien wijzigingen in het nationaliteitsrecht van dat andere land tot
gevolg hebben dat een in de GBA ingeschreven persoon van rechtswege de
nationaliteit van dat land verkrijgt (of verliest), dit gegeven in de GBA wordt
verwerkt. Maar als betrokkene dat niet meldt...
Afijn, weer een stukje duidelijkheid.
Update 22 apr. 2015
Stamreeks Sprangers
In de stamreeks Sprangers zijn vanaf generatie V aanzienlijke wijzigingen aangebracht!
Update 24 apr. 2015
Stamreeks Veen
Generatie I
Jan Berends Veen, † voor
23-4-1846, zeeman, schipper, tr. voor 4-8-1814 Antje Jans Poort */~ Westerlee
en Heiligerlee 5/9-9-1787, naaister, dv Jan Berents Poort en Aaltje Mennes
Uit dit huwelijk:
Generatie II
Willem Veen, *Westerlee gem. Scheemda
15-9- 1824, †Westerlee 22-8-1904, schoenmaker, klompmaker, lintwever, tr.
Winschoten 23-4-1846 Hillechien Bosch *Winschoten 8-5-1825, †Winschoten 19-9-1855,
naaister dv Antje Harms Bosch
Uit dit huwelijk:
Generatie III
Koene Veen *Winschoten 20-1-1847,
†Groningen 21-1-1929, arbeider, tr. Groningen 9-10-1873 Sippina (ook: Siphia) Avontuur
*Veendam 31-7-1843, †Groningen 10-9-1878, naaister, dv Johannes, kastelein en
Aaltje Roelfs van der Veen
Bij dit huwelijk wordt geëcht
(aangetekend te Groningen 13-10-1873):
Generatie IV
Derk Veen *Groningen (Academisch
Ziekenhuis, G162) 24-12-1871 tr. Ngawi (NI) 16-7-1906 Eugenie Susanna Kreefft
*Kordjo 5-6-1881
Vermelding huwelijk Veen x Kreefft in de Regeringsalmanak 1907 |
Uit dit huwelijk:
Generatie V
Gerardina Alexandrine Sephina
Veen *Magelang (NI) 8-10-1908, klerk burgerlijke stand tr. Bandoeng 3-5-1930
Cornelis Gerardus Anton Sprangers *Düsseldorf (Gmy) 5-12-1906, † Den Haag
22-12-1983, korporaal [brigadier] 4th battaljon infanterie Tjimahi, sergeant
majoor KNIL, magazijnmeester
Update 8 mei 2015:
Verder onderzoek in het Nationaal Archief resulteert nog in een aantal feiten over de carrière van sergeant-majoor Sprangers. Daar, in het NA, ligt het stamboek waarin een aantal lezenswaardige zaken over hem zijn vastgelegd.
Hoewel noch zijn huwelijk noch zijn andere negen kinderen hier genoemd worden, wordt wel zijn jongste dochter, de aan boord van de SS Ranchi geboren Esther vermeld.
Ook de verbintenissen die hij in de loop van de jaren is aangegaan, zijn hier vastgelegd. Genoemd wordt o.m. dat hij op 7 oktober 1925 bij 1e Regiment Huzaren als hoefsmid in dienst is getreden. Elders staat dat hij op 14 december 1927 te Rotterdam is ingescheept op de SS Tambora, een schip van de Kon. Rotterdamsche Lloyd. Op 15 januari 1928 komt hij aan in Batavia. Of hij toen nog in het bezit was van zijn tekengeld van ƒ400 dat hij op 31 oktober 1927 had ontvangen...
In 1946 wordt het gezin Sprangers geëvacueerd uit Indië. Op 17 juni komen ze met de MS Tegelberg aan in Holland maar al op 6 december 1946 keren ze terug. Tijdens dit verblijf in Nederland wordt dochter Eugenie in Apeldoorn geboren.
Cornelis Sprangers ontvangt de Zilveren Gesp voor trouwe dienst. Hij beëindigt zijn diensttijd bij het KNIL en treedt in dienst bij de Koninklijke Landmacht. Het is 31 december 1952 en hij is 46 jaar oud. Het gezin heeft dan een van de meest roerige perioden in de geschiedenis van het na-oorlogse Nederland meegemaakt.
Literatuur:
Landed families of Britain and Ireland, http://landedfamilies.blogspot.com/2013/06/45
P&O Heritage, ship fact
sheet Ranchi, http://www.poheritage.com/
Nationaal Archief a.i. 2.13.103 inv.nr. 178, 220, 299, 302
Nationaal Archief a.i. 2.10.50 inv.nr. 295 folio 47588
Nationaal Archief a.i. 2.10.50 inv.nr. 295 folio 47588
De site van Herman van
Oosten: http://www.passagierslijsten1945-1964.nl/
De site van de Koninklijke Bibliotheek: http://www.delpher.nl/
Alle genealogische gegevens komen van https://www.wiewaswie.nl/, http://zoekakten.nl/ en http://search.arch.be/nl/tips/98-parochieregisters.
[1] Photo
ex http://www.npg.org.uk/
[2] The
Peninsular and Oriental Steam Navigation Company
[3] SS
Ranpura, SS Rawalpindi and SS Rajputana
[4] Ongeveer 973 passagiers waarvan 781 iets met het KNIL te maken hadden
[5] 8+38+24. Gebaseerd op deze getallen en de duur van de reis, zou ik op 56 gegokt hebben.
[6] In
1950 vertrokken 95 schepen naar Nederland met een totaal van meer dan 100.000 passagiers.
[7] SS
Goya
[8] Leids
Dagblad, 26 September 1950
[9] De meeste moeders zullen terzijde gestaan zijn door Lt. 2e kl. dr. W.L.R. Loomans uit Venlo.
Limburgs Dagblad 26 September 1950
[10] Naar ik aanneem is dit de lokale scheepstijd.
[12] Volgens de aalmoezenier zijn de namen van deze baby Antoinetta Maria
Ranchitta. dat is waarschijnlijk baby #7,
Antoinette Ranchia Schwarzler.
[13] The
letters (a), (b) and (c) refer to the baby, the father and the mother
respectively. ~, *, † and m stand for baptized, born, died and marries.
[16] 1) Thomas, 2) Elizabeth (Betty), 3) Charles Thorburn,
4) Robina Scott, 5) William, 6) Susan, 7) George Herbert, 8) Henrietta Mary, 9)
Margaret Kathleen, 10) Jean Ellison, 11) Rachael Forrester, 12) John Mansfield,
13) Richard Graham
Van onze goede vriendin Elvire K.-R. ontving ik het volgende:
ReplyDeleteMet veel belangstelling je verhaal over het schip "Ranchi" gelezen. Ik heb zeker nog herinneringen van die tijd en de reis naar Nederland.
Wij voeren met de "Oranje", ook van Tandjoeng Priok naar Amsterdam. Een prachtig schip met zwembad en bioscoop, desalniettemin herinner ik me dat we behoorlijk zeeziek zijn geweest, vooral in de Golf van Biskaje.
Ons afscheid van Indië was zeer triest. Onze lieve bediendes (Addi en Mimmi) stonden te huilen op de kade en wij op het dek van de "Oranje".
Mijn ouders wilden ze meenemen naar Nederland, maar dat kon of mocht niet. Ik als kind begreep het niet, deze mensen waren zo trouw, als een tweede vader en moeder voor ons.
In Port Said kwamen allerlei bootjes langs ons schip varen met handelaren in o.a. stoffen en tapijten, die ze de passagiers trachten te verkopen. Hoe het spul op ons schip kwam bij de kopers, ik weet het nu nog niet.
Toen het schip na een maand op zee bij de sluizen van IJmuiden arriveerde, zeiden mijn ouders: "Nu ben je in Nederland". Ik vond er niets aan, koud, winderig, miste onze lieve bediendes en alle vriendjes en vriendinnetjes.
We werden opgevangen bij mijn Oma R. in Twello, haar had ik natuurlijk nog nooit ontmoet.
Mijn Oma heeft tijdens de oorlog niet geweten of haar vier zonen nog in leven waren. Des te gelukkiger ze nu was dat ze persoonlijk kon kennis maken met haar schoondochters en kleinkinderen.
Afgezien van de kamptijd hebben we daarna een heerlijke tijd in Indië gehad en ik denk er vaak met weemoed aan terug. De herinneringen zijn mooi!.
Hartelijke groeten, Elvire.
Goedenavond, Esther Sprangers was mijn tante. Bovenstaande heb ik in een ruk uitgelezen. De achtergrondinfo over mijn opa, oma is geweldig om te lezen. Bedankt nogmaals. Marco Renirie
ReplyDeleteHallo Marco, graag gedaan! Heb je al eens gegoogled op Perron Oost Ranchi? Waarschijnlijk is daar in september of oktober weer zo'n tentoonstelling.
ReplyDeleteMvg,
Peter
Hallo Peter. Als je naar het begin van https://www.vpro.nl/speel~POMS_VPRO_384589~afscheid-van-indië-3-het-knil-koninklijk-nederlands-indisch-leger-het-spoor-terug~.html luistert, wordt goed duidelijk waarom die precisie over de zwangerschappen volgens verwachting is.
ReplyDeleteHallo Stephen, de suggestie is kennelijk dat de brigadier/ korporaal in de barak op de hoogte zou zijn geweest van alle zwangerschappen. En dat ook geregistreerd en doorgegeven zou moeten hebben. Kortom, dat er sprake is van een systeem. Ik kan me dat maar moeilijk voorstellen.
ReplyDeleteHallo,
ReplyDeleteOp de staat van dienst van mijn vader H.G. Linders, KNIL militair zie ik dat de SS Ranchi nog een reis heeft gemaakt en wel op 23-12-1950 vertrokken uit Tandj. Priok
en aangekomen in Rotterdam op 18-1-1951. Op deze reis waren mijn vader, moeder en 5 kinderen van ons gezin aan boord
Ja, dat was de 2e en bij mijn weten laatste reis als charter voor de Nederlandse regering.
DeleteHallo Peter, jij hebt in 1e instantie contact met mij gezocht, n.a.v. de rouwadvertentie. Ik heb jou toen aanvullende gegevens gestuurd. Nu lees ik dat jij, in dit stuk bij aanvullende gegevens mijn vader en mijn broer door elkaar hebt gehaald. Zij hadden toen dezelfde naam. Mijn vader is overleden in 1983, mijn broer wonende in Amerika in 2015. Maar verder is dit een hele mooie site geworden.m.vr.gr. Mev Sprangersr
ReplyDeleteBeste mevr. Sprangers, er zit ergens een misverstand. Uw broer, geboren in 1931, wordt uberhaupt niet genoemd in dit blog. De genoemde datum van 2015 is het overlijdensjaar van uw zusje Esther. Hoop dat het probleem zo is opgelost. M.h.gr. Peter
Delete