Copier compleet

For a summary in English, please scroll down.
Ik heb er even op moeten wachten maar de boekenbonnen, die ik voor mijn verjaardag kreeg, heb ik nu goed kunnen besteden. Het is een uitgave geworden van het Nationaal Glasmuseum Leerdam en wel Copier compleet. Niet goedkoop, maar in aanmerking nemende hoeveel moeite het moet hebben gekost om dit werk gereed voor de drukker te krijgen, dan zijn de kosten miniem. 
Wanneer je de afmetingen van dit boekwerk ziet, zou je licht tot de conclusie kunnen komen dat dit een salontafelboek is. Niets is minder waar, waarmee ik bepaald niet iets negatiefs over de afbeeldingen in dit lijvig boekwerk wil zeggen. Het boek behandelt, en toont voor een groot deel, het oeuvre van Nederlands grootste glaskunstenaar Andries Dirk Copier (1901-1991). Echt een schitterend naslagwerk, want dat is het.

Het geeft een heel goed overzicht van het complete werk van Copier. Ik denk dat er met name aan het productiewerk weinig ontbreekt. Dat is misschien het minst spectaculaire deel van zijn oevre, het is wel het deel waaraan wat mij betreft de meeste behoefte bestaat. Hoe vaak loop je niet tegen een stuk aan waarvan je denkt, is dat nou van Copier of niet? In het verleden is hier natuurlijk al over gepubliceerd maar nu staat alles bij elkaar. Geen geringe prestatie!

Hoewel er ook de nodige Unica in het boek getoond worden, is het boek op dit punt niet compleet. En dat kan ook niet omdat deze veelal in particulier bezit zijn. Hieronder een Unica die ooit in het bezit van vrienden was.

Unica vaas, gesigneerd A.D. Copier 901013,
Oude Horn Lino/Bernard

Bovenstaande Unica is gemaakt in de Oude Horn, thans nog het atelier van Bernard Heessen. Daaruit blijkt al dat de mensen die denken dat Copier alleen voor Leerdam heeft gewerkt, het mis hebben. Omgekeerd is trouwens ook niet waar. De glasfabriek in Leerdam heeft vele grote namen in dienst gehad zoals De Bazel, Berlage en Floris Meydam. Maar ook de eigen ontwerpafdeling maakte zaken die ik me nog wel van vroeger bij mijn grootmoeder kan herinneren bv. de hieronder getoonde puddingvorm.

Puddingvorm, ontwerp ca. 1906

Terug naar het boekwerk. Het telt 520 (!) bladzijden met bijna 2000 ontwerpen en meer dan 1000 illustraties in kleur. Het is geschreven/ samengesteld door Joan Temminck en Laurens Geurtz. Petje af voor deze mensen, het boek maakt zijn titel meer dan waar. En de gulle gevers van de benodigde boekenbonnen, zeer hartelijk dank, ik ben er heel erg blij mee!

Summary

For English speakers the title of this post and thus the title of the book needs to be explained. Copier is not short for photocopier, it is a Dutch surname. It is also pronounced differently. The surname is pronounced as copeer. Therefore, the meaning of the post title is “The complete work of Copier”. As far as I am concerned Copier (1901-1991) was the most outstanding designer of glass the Netherlands have ever known.  He spent his working life in the service of the Glass works Leerdam, currently known under the name of Royal Leerdam Crystal and part of Royal Delft. He started there at the age of 13 as a common labourer. But not for long. Already in 1915 he became deputy chief of the etching department. His first design dates from 1921 and starting in 1923 he was responsible for all aesthetic aspects related to the produced glassware. The management of the Leerdam glass works were strong proponents of producing design articles at affordable prices for the working class. Many well known (Dutch) architects/designers were contracted and later also employed. One of them was the famous US architect Frank Lloyd Wright. Among others Copier designed many ordinary household vessels and glasses. Of the latter category I simply have to mention the Gilde wine glasses. It was designed in 1930 and it is still produced today! Speaking of timeless designs...

A Frank Lloyd Wright design
Photo courtesy of the National Glass Museum

After his retirement in 1971 he designed many unique pieces called Unica. The green object shown earlier is one of them. Copier travelled to the States on various occasions. He worked with Harvey Littleton in his studio in Spruce Pine NC and in 1985 he was offered the honorary membership of the American Glass Art Society.

This 520-page reference manual is an impressive piece of work. What it doesn’t mention about Copier isn’t worth knowing. There are more than 1,000 colour pictures shown in the book. Should you be interested, there is an English version available which may be ordered at the Dutch National Glass Museum. If you need assistance there, let me know.

Dordrecht

Een bezoekje aan een van de oudste Hollandse steden, Dordrecht (1220), stond al heel lang op het programma. Ook een bekende stad, omdat het een van de eerste stapelplaatsen in Holland was en zeker ook vanwege de Synode van Dordrecht (1618/ 19) waaraan we de in het Nederlands vertaalde bijbel te danken hebben, de zogenoemde Statenvertaling. Daarnaast zijn de in 1672 vermoorde gebr. De Witt er geboren. In die tijden is de basis gelegd voor het oude stadscentrum zoals dat ook nu nog te bewonderen is. Echter, mijn aanleiding om naar Dordt te gaan, was het wijd en zijd geadverteerde gegeven dat op elke eerste zondag van de maand veel antiekwinkeltjes in het oude Dordt hun deuren geopend hebben. Een aantal zou goed gesorteerd zijn in Leerdamglas. Nou, dan is mijn belangstelling gewekt. Dus gisteren, een wat druilerige grijze dag, met H&R naar Dordt getogen. De auto in Zwijndrecht geparkeerd en met de OV-kaart/Watertaxi de Oude Maas over-gestoken. Onze eerste stop, de Grote Kerk, zie je dan mooi liggen. 

De Grote Kerk te Dordrecht

Na op illegale wijze, buiten de reguliere toegangsuren, de kerk te zijn bin-nengedrongen, hebben we de sobere, welhaast calvinistische binnenkant bewonderd. Ook zijn er legio fraaie en nog leesbare grafstenen van in de kerk begravenen. Dat kon toen nog. Nadat er geen ruimte in de kerk meer was, werden de overledenen in de tuin van de kerk, de kerkhof, te ruste gelegd. De hierbij afgebeelde steen geeft aan dat er ook in 17e eeuw al be-roepsnamen bestonden (Wagemaecker) en dat niet alle achternamen pas in 1811 ingevoerd werden.

"Vertaling": Hier ligt begraven Job Corneliszoon Wagemaecker.
Hij stierf de 20e juli anno 1610 en was oud 87 jaar.
Met Neelken Jansdochter zijn huisvrouw die gestorven is de
21e mei 1605, was oud 71 jaar en zijn samen geweest 53 jaar.

Daarna een bezoekje gebracht aan het uit 1383 daterende stadhuis, een fraai gebouw. Maar we kwamen voor de antiek- en brocantewinkeltjes en dat was niet wat ik er van verwacht had. Er waren wel een aantal geopend, en daar zijn we ook allemaal naar binnen geweest, maar in totaal viel het toch wat tegen. Wel een paar mooie vazen van Copier gezien, geen unica maar ook de vormgeving van “gewone” Leerdam-productie is schitterend in z’n eenvoud. Ook nu nog, na ruim 70 jaar, zie je aan die ontwerpen niet af dat ze al zo oud zijn.

Omdat ook andere winkels niet open waren, was het betrekkelijk stil in de stad. En dat heeft zo z’n invloed op de sfeer. Jammer, maar het heeft ons er niet van weerhouden om aangenaam te lunchen en de oude stad op ons gemak te bekijken, fraaie geveltjes genoeg!

Pandjes achter de Voorstraat, het doet
welhaast on-Hollands aan.

Om de dag op genoegelijke wijze af te ronden, zijn we rond half vijf van Dordt naar Amsterdam gereden om daar in het door KLM-ers regelmatig gefrequenteerde Indonesisch restaurant Long Pura op de Rozengracht van een authentieke rijsttafel te genieten. Daarbij moet wel bedacht worden dat ze in heel Indonesië nog nooit van een rijsttafel gehoord hebben. Da’s een uitvinding van de Nederlandse Marine. Maar alle ingrediënten en hoe het daar bereid wordt, 100% echt! (Dit lijkt wel een STER-blokje en dat is het ook J.)

Afijn, al met al een prettige dag gehad en ondanks het matige weer en de wat tegenvallende sfeer toch blij dat ik Dordrecht eens van dichtbij heb gezien.

Glaskunst

Op 25 september j.l. is Floris Meydam op 91-jarige leeftijd overleden. Meydam kwam voor de oorlog als leerling-vormgever in dienst van de glasfabriek in Leerdam. Hij werkte daar onder de beroemde Andries Dirk Copier, die naar ik even dacht ook 91 is geworden. Maar dat is niet helemaal juist. Hij heeft die leeftijd op 23 dagen na bereikt.

Alhoewel ook Meydam gerust tot de iconen van de Nederlandse glaskunst mag worden gerekend, heeft hij nooit tot mijn favorieten behoord. Met name zijn flessen vond ik altijd net wat te gladjes, te weinig fantasievol en te weinig oorspronkelijk. Maar, zoals zo vaak, dat is een kwestie van smaak. Zijn verdiensten, ook als keramisch vormgever, kunnen hem niet ontzegd worden. Ik heb mij altijd meer tot het werk van Copier aangetrokken gevoeld. Meer raffinement, meer oorspronkelijke vormgeving en een ingehouden gebruik van kleuren. Copier was niet alleen sterk op het vlak van de zogenoemde unica’s, ook de vormgeving van huishoudserviezen e.d. stond bij hem hoog aangeschreven. Waarschijnlijk is hij daarbij zeer gestimuleerd door de eerste directeur van de glasfabriek, P.M. Cochius (1874-1938). Deze was een groot voorstander om ook eenvoudige huishoudelijke artikelen, bestemd voor de gewone man, kunstzinnig verantwoord vorm te geven. Zijn ‘directoraat’ liep van 1912 tot 1933 en viel daarmee midden in de art nouveau, mijn favoriete stijlperiode.

Copier (1901-1991) is bij het grote publiek denk ik het meest bekend als ontwerper van het Gilde-glasservies. Dit uit 1930 daterend ontwerp wordt, voor zover ik weet, nog steeds geproduceerd in Leerdam. Niet slecht, een productiecyclus van ruim 80 jaar! Kom daar vandaag de dag nog maar eens om.

Naast het ook wel bekende oranjevaasje, heb ik ook nog een z.g. bevrijdingsvaasje in mijn bezit. Daar kan ik na al die jaren nog steeds met plezier naar kijken. Copier was ook een meester in the toepassen van de gulden snede. Een grap met een euro zal ik daarover niet maken maar enige uitleg kan waarschijnlijk geen kwaad. Waar het begrip ‘gulden snede’ zijn oorsprong in de wiskunde vindt, is het in de vormgeving het toepassen van een bepaalde verhouding. Het getal 1/1,62 komt er dichtbij. Het betekent dat wanneer één van de dimensies, de hoogte (van een vaas bijvoorbeeld), 13 is, de grootste diameter 8 moet zijn. Allemaal bij benadering natuurlijk. 13:8 dus of 21:13, of 34:21 enz. Afijn, over dit onderwerp zijn hele verhandelingen geschreven.

Ooit, in 1928, heeft Copier een herdenkingsvaasje voor de IX^e Olympische Spelen in Amsterdam gemaakt. Dat vaasje heeft die verhoudingen en ik ben de gelukkige bezitter van zo’n exemplaar. Ik zag het jaren geleden staan op een rommelmarkt in Amstelveen. Voor f 85,= werd ik de eigenaar. Als ik me niet vergis werd de kleur van het vaasje door de fabriek ‘rouwpaars’ genoemd. Zie de afbeelding. Het staat wat scheef op de foto maar geen zorg, het is nog heel.

Nu we het toch over glas hebben, en over mensen die bij het ontwerpen van glas een grote rol hebben gespeeld, wil ik hier wel de naam van Max Verboeket noemen. Bij mijn weten leeft deze in 1922 geboren ontwerper nog. Hij was de opvolger van W.J. Rozendaal (o.a. van de tomaatvaas) bij de Kristalunie in Maastricht en werkte daar van 1954-1972. In 1994 heb ik hem ontmoet in de Maastrichtse galerie van Albert Willems, die een boek aan zijn werk heeft gewijd. Verboekets’ meest bekende ontwerp is het glasservies Carnaval maar mijn favoriete ontwerp is zijn slingervaas (zie afb.) die als KristalunieK in de betere winkels verkocht werd. De afgebeelde vaas heb ik op de zondagse antiekmarkt in Leiden gekocht ‘voor weinig’. Een ander kleiner exemplaar vond ik op een bevrijdingsmarkt in Amsterdam. Ja, dat waren nog es tijden…