Als je zo ongeveer je hele werkzame leven in het vrachtvervoer hebt doorgebracht, en het overgrote deel daarvan in de luchtvracht, en je bladert in een nog niet eens zo heel erg oude uitgave van Gens Nostra, dat toen nog een mooie bronnenpublicatie was, en je stuit daar op een verhaal van iemand die een biljart vanuit een vliegtuig boven Urk wil droppen, ja, dan is mijn aandacht wel getrokken.
Gens Nostra, voor de niet-genealogen onder u, is het al sinds 1946 verschijnende periodiek van de Nederlandse Genealogische Vereniging. Daarin verscheen in 2004 een genealogie van het geslacht Hoet/Hoed uit Schoorl. In de inleiding wordt de bovengenoemde stunt al vermeld met de mededeling dat hiermee landelijke bekendheid werd verworven. Een eindje verder wordt nog het aantal toeschouwers genoemd: 3400! Niet mis maar het vreemde is dat er in de landelijke pers geen woord aan vuil wordt gemaakt. Gelukkig is daar de Alkmaarsche Courant. Daarin verschijnt op 30 november 1931 een advertentie waarin het spektakel wordt aangekondigd.
Alkmaarsche Courant 30-11-1931 |
Ook in die tijd vervoerde de KLM al vracht aan boord van passagiersvliegtuigen maar van deze aankondiging zullen ze op Schiphol toch wel opgekeken hebben. Niet omdat er naar Urk gevlogen moest worden, dat gebeurde wel meer (zie hierna) maar omdat het aan boord krijgen van een biljart van 1,15 x 2,30 mtr fysiek welhaast onmogelijk was. De deur van bv een Fokker F.VIIa was weliswaar ongeveer 1,50 mtr hoog en 80 cm breed maar je moet dan ook nog de draai naar binnen kunnen maken. En dat twee keer! Om van het tijdens de vlucht naar buiten werken nog maar niet te spreken. Daar schijnt directeur Plesman een stokje voor gestoken te hebben. Kort daarvoor was de K.L.M. Fokker F-VIIb-3m [Ooievaar] bij de start te Bangkok verongelukt. Dat kan ook een rol gespeeld hebben bij het afzien van deze stunt.
Nieuwe Tilburgsche Courant 14-2-1929 De PH-ADX was een Fokker F.VIIa |
De Insula in de haven van Urk Bron: postcardsfrom.nl |
Het is niet onmogelijk dat het bij jongere lezers niet zo bekend meer is maar Urk was, voor het ontstaan van de Noordoostpolder, een eiland. Behoudens een enkele zak post moest alle aan- en afvoer van goederen en passagiers dus wel per boot.
Urk voor de inpoldering Bron: www.bestmag.nl |
Reijer Pos(t) met zoon en miniatuur-biljart Urk - 9 december 1931 Foto beschikbaar gesteld door de eigenaresse van Café De Werf te Egmond aan Zee |
Hotel Woudenberg te Urk, telefoon 21 Bron: postcardsfrom.nl |
Het voormalige hotel Woudenberg op 13-9-2016 |
Het vliegtuig was inmiddels weer teruggevlogen naar Alkmaar om daar ook nog een paar bloemstukken uit te werpen. Eén ervan was bestemd voor B en W van Alkmaar met de mededeling dat de heer Hoed het uit zee opgeviste miniatuur-biljart ter beschikking van een Alkmaars crisiscomité zou stellen om er een verloting mee te organiseren. Een ander bloemstuk was bestemd voor de moeder van de heer Hoed, mevr. Maartje Hoed-Bruijn. Zij kon wel een opkikkertje gebruiken. Op 31 oktober 1931, dus ruim een maand voor het "Urker spektakel", had haar man Cornelis Hoed de hand aan zichzelf geslagen. Maar de bloemen hebben niet mogen baten want een paar weken later, op 29 december komt zij als gevolg 'van verdriet en eenzaamheid' te overlijden.
Nadat op 10 december het grote verhaal over drie kolommen in de krant is verschenen, plaatst Hoed op vrijdag 11 december de volgende advertentie.
Alkmaarsche Courant 11-12-1931 |
Alkmaarsche Courant 12-12-1931 |
Alkmaarsche Courant 12-12-1931 |
Bij binnenkomst is al meteen duidelijk dat we op de goede plaats zijn. Het miniatuur heeft een ereplaats naast het "echte" biljart.
Over de identiteit bestaat geen twijfel, het bordje op het biljart liegt niet. Het is de echte, zo echt als maar zijn kan!
J. Hoed, Alkmaar Biljartfabriek Excelsior |
Tot slot nog iets over de KLM-machine die op 9 december boven Urk wat zaken naar beneden heeft gegooid. In de Alkmaarsche Courant staat dat dit de PH-ADH is geweest. In het artikel in Gens Nostra is sprake van de H-NACC. Die laatste registratie hoort bij een Fokker F.VII. Maar die Fokker is na een ongeval in België al op 20 juli 1926 uit het luchtvaartregister uitgeschreven. Die kan het dus niet geweest zijn. De PH-ADH dan? Die heeft nooit bestaan. Volgens Herman Dekker, kenner van onze luchtvaartregisters, is de H mogelijk verward met de N. De PH-ADN is eveneens een Fokker F.VII. Dus daar houden we het dan maar op. In ieder geval kan vastgesteld worden dat biljartfabrikant Jan Hoed voor een aardige stunt heeft gezorgd.
The aircraft that probably dropped the pool tables over Urk on Dec. 9, 1931 |
Update 6 nov. 2021; Recent heeft Het Flevolands Archief De Urker Courant gedigitaliseerd. Op 17 december 1931 verschijnt daarin een stukje over de biljartstunt. De commerciële aanpak van de biljartfabrikant is ook de redacteur opgevallen. Uit de tekst blijkt eveneens dat de vinder van het biljart inderdaad Reijer Post heette, en niet Pos.
Uit: De Urker Courant, 17 dec. 1931
Update 21 nov. 2024: Onlangs kreeg ik een mailtje van een heer Dijkstra. Hij
schrijft dat hij vrijwilliger is in het Luchtvaartarchief Aviodrome. Hij zegt de beschikking te hebben over de
jaarverslagen van het KLM Station Schiphol over de jaren 1931-1935. En daar
staat in 1931 het volgende vermeld: “9/12 PH-ADX A'dam-Urk-A’dam, reisduur 1,20
uur, geïnde gelden f 180, wegens strooivlucht Biljartfabriek”. Hij vervolgt dat
we kunnen concluderen dat de reporter die PH-ADH opschreef aardig in de buurt
van de registratie kwam want de X en de H zijn van afstand bijna niet te
onderscheiden. Hij hoopt dat hij met zijn mailtje dit mysterie heeft opgelost.
Dat heeft hij zeker! En daarmee is dit brokje onduidelijkheid, met dank aan de
heer Dijkstra, ook weer uit de wereld geholpen.Hierbij nog een foto van de PH-ADX afkomstig van https://www.nederlandseluchtvaart.nl/
In fact, the pool tables have been dropped by the PH-ADX and not by the PH-ADN as mentioned above |
Air cargo
Having spent practically all my professional life in cargo transportation,
and the major part thereof in air cargo, I ran into an article about someone
claiming that he was going to drop a kind of pool table from an aircraft into
the sea. In 1931. Can you imagine? To say my curiosity was raised, is an
understatement.
The article, published in a 2004 genealogy magazine, suggested that there was
national attention for this event. So I decided to see what I could find out
about this air show.
Searching the newspaper database of the Royal Library returned no hits.
Strange! Finally I found a local newspaper from Alkmaar. There is an ad there
announcing the event on Nov. 30, 1931.
To cut a long story short, a manufacturer of pool tables sold two of
them to a hotel in Urk. Urk at the time was an island in the former Zuiderzee
(now: IJsselmeer). In the ad it says
that two pool tables will have to be delivered to the hotel by air.
Already in those day it was not unusual for national carrier KLM to
carry cargo on board of their passenger aircraft. Still, the cargo and loading
staff at Schiphol airport will have read this with some disbelief. Not because
of the projected flight to Urk, that was done before, but because loading a
pool table on board of for instance a Fokker F.VIIa was virtually impossible
because of its (passenger) door dimensions. And in the ad it said that two
tables had to be carried! Getting these tables on board is one thing but to
unload them in mid air, using a parachute?, was going to be next to impossible.
CEO Plesman of KLM seems to have personally stopped this project.
However, Jan Hoed, the owner of the Excelsior pool table factory, knew
the power of marketing. After the first ad he had another one published in the December 7
newspaper. There he publishes the bus schedule to Schiphol airport and for the faint
hearted there is also a boat to Urk, the MV Insula.
Scheduled services Urk-Enkhuizen v.v. by the MV Insula |
He also announces that two pool tables will be dropped from the aircraft
by parachute. For those being so lucky
to salvage a table there is some price money to be won. By now it is known that miniature tables will be parachuted…
On December 9 “our reporter” dials the story in of what happened off the
coast of and in Urk. His report is an advertorial avant la lettre. Among others he mentions the superior quality of
the pool tables as well as that only first class material is used by highly
qualified professionals. The day after his return from Urk his newspaper
publishes an account over three columns of how the KLM-aircraft with
registration PH-ADH dropped the two tables as well as pool cues and billiard
balls. In those days the latter were still made of ivory so they must have
caused quite a splash, if not worse!
One of the pool tables was pulled out of the water by one Reijer Post
“one of the poorest fisherman on the island”. So much for privacy.
The miniature pool table is brought ashore |
In the meantime the aircraft returned to the city of Alkmaar dropping
flowers for the city council. There was also a note attached to the flowers
mentioning that Mr. Hoed donated one of the miniature tables to an Alkmaar
crisis committee. They should organize a sweepstake and use the table as a
prize.
There were also flowers for Mrs. Maartje Hoed-Bruijn, the manufacturer’s
mother. She could use some support as one month earlier she lost her husband
who killed himself. Apparently the flowers did not serve their purpose. A few
weeks later Mrs. Hoed passed away “due to grief and loneliness”.
On December 11 an ad in the paper tells us that that flowers will be
thrown from the Waagtower in Alkmaar. There is a 10 guilder reward for anyone
bringing these flowers to a particular address. However, the City Council
disapproves of this idea and the citizens of Alkmaar are deprived of this show.
After publishing the results of the pool match held in Urk, Hoed’s
promotional activities come to an end. Without any doubt everyone in his part
of the world is now aware of the Excelsior brand. It is unknown whether this
project also meant a boost for the Excelsior sales figures.
The genealogy magazine in which this story was published, also mentioned
that one of the miniature pool tables was on display in a pub in Dutch
Egmond-on-Sea. Since I live less than 10 kilometers from that place, I paid a
visit to this pub.
When entering the pub it is clear that I came to the right place. The miniature pool table has a prominent place next to the "real" table. The owners are very much aware of the story related to the now 85 years old miniature.
Finally a few remarks about the KLM aircraft that supposedly flew over
the island of Urk. The local newspaper mentions PH-ADH as its registration. The
genealogy periodical says it was the H-NACC. To start with the latter, the Fokker
F.VII aircraft with that identification already crashed beyond repair north of
Brussels on July 20, 1926. And registration ADH was never issued in The
Netherlands. The journalist probably misread it, it may have been the PH-ADN,
also a Fokker F.VII.
When entering the pub it is clear that I came to the right place. The miniature pool table has a prominent place next to the "real" table. The owners are very much aware of the story related to the now 85 years old miniature.
Interior of Café De Werf in Egmond-on-Sea The miniature is on the table against the wall Source: website De Werf |
The remnants of the H-NACC near Brussels on July 20,1926 Source: Crash archive Herman Dekker |
Probably this Fokker F.VII was involved in the dropping of the pool table near Urk on Dec. 9, 1931 Source: fotocollectie KNVvL, afd. Luchtvaartkennis |