Luchtvracht / Air cargo

For the text of this post in English please see after the Dutch text.
Als je zo ongeveer je hele werkzame leven in het vrachtvervoer hebt doorgebracht, en het overgrote deel daarvan in de luchtvracht, en je bladert in een nog niet eens zo heel erg oude uitgave van Gens Nostra, dat toen nog een mooie bronnenpublicatie was, en je stuit daar op een verhaal van iemand die een biljart vanuit een vliegtuig boven Urk wil droppen, ja, dan is mijn aandacht wel getrokken.
Gens Nostra, voor de niet-genealogen onder u, is het al sinds 1946 verschijnende periodiek van de Nederlandse Genealogische Vereniging. Daarin verscheen in 2004 een genealogie van het geslacht Hoet/Hoed uit Schoorl. In de inleiding wordt de bovengenoemde stunt al vermeld met de mededeling dat hiermee landelijke bekendheid werd verworven. Een eindje verder wordt nog het aantal toeschouwers genoemd: 3400! Niet mis maar het vreemde is dat er in de landelijke pers geen woord aan vuil wordt gemaakt. Gelukkig is daar de Alkmaarsche Courant. Daarin verschijnt op 30 november 1931 een advertentie waarin het spektakel wordt aangekondigd.

Alkmaarsche Courant 30-11-1931

"En daar er op Woensdag 9 Dec. twee Excelsior-Biljarten geplaatst moeten worden op het eiland Urk, in het bekende "Hotel Woudenberg", zoo zullen deze per vliegtuig door de lucht vervoerd worden."

Ook in die tijd vervoerde de KLM al vracht aan boord van passagiersvliegtuigen maar van deze aankondiging zullen ze op Schiphol toch wel opgekeken hebben. Niet omdat er naar Urk gevlogen moest worden, dat gebeurde wel meer (zie hierna) maar omdat het aan boord krijgen van een biljart van 1,15 x 2,30 mtr fysiek welhaast onmogelijk was. De deur van bv een Fokker F.VIIa was weliswaar ongeveer 1,50 mtr hoog en 80 cm breed maar je moet dan ook nog de draai naar binnen kunnen maken. En dat twee keer! Om van het tijdens de vlucht naar buiten werken nog maar niet te spreken. Daar schijnt directeur Plesman een stokje voor gestoken te hebben. Kort daarvoor was de K.L.M. Fokker F-VIIb-3m [Ooievaar] bij de start te Bangkok verongelukt. Dat kan ook een rol gespeeld hebben bij het afzien van deze stunt.

Nieuwe Tilburgsche Courant 14-2-1929
De PH-ADX was een Fokker F.VIIa

Mijnheer Jan Hoed (Schoorl, 5-5-1879), de eigenaar van de biljartfabriek, wist al wel wat marketing was! Na die eerste advertentie van 30 november plaatst hij er nog eentje op 7 december. Daarin grijpt hij terug op de eerdere advertentie en laat hij weten hoe laat de bus a.s. woensdag [9 december] naar Schiphol vertrekt. Ook gaat er nog eentje naar Enkhuizen voor de bangerikken die per boot, de Insula, naar Urk willen reizen.

De Insula in de haven van Urk
Bron: postcardsfrom.nl

En passant nodigt hij een kleurrijk gezelschap uit om de reis mee te maken. De Nederlandsche Marine, het Polygoon journaal, de heeren van de dagbladpers, alle Bierbrouwerijen en het bestuur van de Koffiehuishouders. Daarnaast nog wat voorzitters uit de omgeving en degenen die al een biljart besteld hebben plus een paar echte biljarters (waarmee een stootje gemaakt kon worden) en een piano met pianist. "Voorts zullen er twee stukken [miniatuur biljarts] per parachute naar beneden geworpen worden." Voor het uit het water halen daarvan wordt een prijs uitgeloofd. Kort en goed, het wordt een heel circus.

Het is niet onmogelijk dat het bij jongere lezers niet zo bekend meer is maar Urk was, voor het ontstaan van de Noordoostpolder, een eiland. Behoudens een enkele zak post moest alle aan- en afvoer van goederen en passagiers dus wel per boot.

Urk voor de inpoldering
Bron: www.bestmag.nl

Op 9 december verschijnt een door "onze verslaggever" doorgebeld verslag van wat zich die dag bij Urk heeft afgespeeld. Het verslag mag gerust een advertorial worden genoemd. De kwaliteit van het Excelsior biljart blijft niet onvermeld evenmin als het feit dat de biljarts "uitsluitend van eerste-klas materiaal door hoogstbekwame vaklieden worden vervaardigd". De dag er na, de verslaggever is kennelijk teruggekeerd van zijn uitje naar Urk, verschijnt er een uitgebreider verslag over wel drie kolommen! Er wordt o.a. gemeld dat het K.L.M.-vliegtuig, de PH-ADH, ronkende om 20 voor 12 boven Urk verscheen om verschillende stukken in zee te laten vallen. Uit eerdere berichten weten we dat het om één (of twee?) op schaal vervaardigd(e) biljart(s) ging, biljartkeus ["queus"] en -ballen, Je zal ze maar op je hoofd krijgen. Hoed had geldprijzen uitgeloofd voor diegenen die deze zaken aan land brachten. Ene Reijer Pos [dat moet waarschijnlijk Post zijn] viste met zijn zoontje het biljart uit het water. Daarmee verdiende hij f 25 en dat kwam goed uit want, zoals de verslaggever fijntjes vermeld, hij was een van de armste vissers.

Reijer Pos(t) met zoon en miniatuur-biljart
Urk - 9 december 1931
Foto beschikbaar gesteld door de eigenaresse van Café De Werf te Egmond aan Zee

Na aankomst van de Insula worden de beide biljarts en de piano onder gejuich van de bevolking naar Hotel Woudenberg gebracht. Daar wordt de lunch genuttigd en krijgt mevr. Woudenberg een uit zee opgepikt bloemstuk aangeboden. Zullen wel waterlelies geweest zijn.

Hotel Woudenberg te Urk, telefoon 21
Bron: postcardsfrom.nl

Update 17 sept. 2016: Op bezoek bij de in Emmeloord woonachtige Willem B. en zijn vrouw, deed Willem het voorstel een ritje naar Urk te maken. Die kans mocht ik natuurlijk niet laten lopen, al was het alleen maar om te zien of er nog iets van Hotel Woudenberg te zien was. En ja hoor, dat was er! De waarheid gebiedt te zeggen dat het nog wel herkenbaar was (zie de dakgevel) maar dat het geheel er nou niet op vooruit gegaan is. Jammer.

Het voormalige hotel Woudenberg op 13-9-2016

Nadat diverse sprekers zich uitgeput hebben in complimenten en zelfs een testimonial ten beste is gegeven [het recent geplaatste "uitstekende Excelsior-biljart in Limmen"], gaat de verslaggever terug naar de haven om de boot van 1.45 uur te halen. Onderweg noteert hij nog dat Urkers "vriendelijke menschen zijn, die nog niet iederen vreemdeling, zooals in Marken, als een winstobject beschouwen". Die kunnen de Markense abonnees van de Alkmaarsche Courant ook weer in hun zak steken.

Het vliegtuig was inmiddels weer teruggevlogen naar Alkmaar om daar ook nog een paar bloemstukken uit te werpen. Eén ervan was bestemd voor B en W van Alkmaar met de mededeling dat de heer Hoed het uit zee opgeviste miniatuur-biljart ter beschikking van een Alkmaars crisiscomité zou stellen om er een verloting mee te organiseren. Een ander bloemstuk was bestemd voor de moeder van de heer Hoed, mevr. Maartje Hoed-Bruijn. Zij kon wel een opkikkertje gebruiken. Op 31 oktober 1931, dus ruim een maand voor het "Urker spektakel", had haar man Cornelis Hoed de hand aan zichzelf geslagen. Maar de bloemen hebben niet mogen baten want een paar weken later, op 29 december komt zij als gevolg 'van verdriet en eenzaamheid' te overlijden.

Nadat op 10 december het grote verhaal over drie kolommen in de krant is verschenen, plaatst Hoed op vrijdag 11 december de volgende advertentie.

Alkmaarsche Courant 11-12-1931

Daarin wordt gesproken over twee stukken die niet uit het vliegtuig zijn geworpen. Wat hier met 'stukken' wordt bedoeld is niet duidelijk maar ze worden de andere dag wel om 2 uur van de Waagtoren geworpen. Een dag later blijkt dat Hoed van plan was bloemstukken naar beneden te gooien maar:

Alkmaarsche Courant 12-12-1931

Op zaterdag 12 december vestigt Hoed voor de laatste maal de aandacht op 'Urk'. Hij publiceert de winnaars van de biljartmatch in Hotel Woudenberg, zij kunnen hun prijs bij de fabriek op komen halen.

Alkmaarsche Courant 12-12-1931

En zo komt er een eind aan Hoed's promotionele aktiviteiten. Niet ontkend kan worden dat hij lokaal voor een hoop reuring en naamsbekendheid heeft gezorgd. In het artikel in Gens Nostra wordt nog gemeld dat een van de kleine biljarts later is teruggevonden bij Café van de Werf in Egmond aan Zee. Bedoeld wordt waarschijnlijk Café de Werf en dat bestaat nog steeds. Op de site van het café ontwaar ik een foto met iets dat wel sterk op een miniatuur-biljart lijkt. Genoeg reden om het café met een bezoek te vereren.
Bij binnenkomst is al meteen duidelijk dat we op de goede plaats zijn. Het miniatuur heeft een ereplaats naast het "echte" biljart.

Over de identiteit bestaat geen twijfel, het bordje op het biljart liegt niet. Het is de echte, zo echt als maar zijn kan!

J. Hoed, Alkmaar
Biljartfabriek Excelsior

De eigenaresse van Café De Werf is goed op de hoogte van het verhaal achter dit biljart. Zij heeft het miniatuur indertijd gekregen van een klant. Ook heeft ze nog een foto die op 9 december 1931 gemaakt is van het aan land brengen in Urk. Ik mag er een kopie van maken en krijg ruim de gelegenheid voor het maken van wat foto's. Dit jaar is het biljart 85 jaar oud. Toch mooi dat het er nog is en dat we het gevonden hebben. Bij De Werf zorgen ze er goed voor!

Tot slot nog iets over de KLM-machine die op 9 december boven Urk wat zaken naar beneden heeft gegooid. In de Alkmaarsche Courant staat dat dit de PH-ADH is geweest. In het artikel in Gens Nostra is sprake van de H-NACC. Die laatste registratie hoort bij een Fokker F.VII. Maar die Fokker is na een ongeval in België al op 20 juli 1926 uit het luchtvaartregister uitgeschreven. Die kan het dus niet geweest zijn. De PH-ADH dan? Die heeft nooit bestaan. Volgens Herman Dekker, kenner van onze luchtvaartregisters, is de H mogelijk verward met de N. De PH-ADN is eveneens een Fokker F.VII. Dus daar houden we het dan maar op. In ieder geval kan vastgesteld worden dat biljartfabrikant Jan Hoed voor een aardige stunt heeft gezorgd.

The aircraft that probably dropped the pool tables over Urk
on Dec. 9, 1931

Update 6 nov. 2021;  Recent heeft Het Flevolands Archief De Urker Courant gedigitaliseerd. Op 17 december 1931 verschijnt daarin een stukje over de biljartstunt. De commerciële aanpak van de biljartfabrikant is ook de redacteur opgevallen. Uit de tekst blijkt eveneens dat de vinder van het biljart inderdaad Reijer Post heette, en niet Pos.

Uit: De Urker Courant, 17 dec. 1931

Update 21 nov. 2024:  Onlangs kreeg ik een mailtje van een heer Dijkstra. Hij schrijft dat hij vrijwilliger is in het Luchtvaartarchief Aviodrome. Hij zegt de beschikking te hebben over de jaarverslagen van het KLM Station Schiphol over de jaren 1931-1935. En daar staat in 1931 het volgende vermeld: “9/12 PH-ADX A'dam-Urk-A’dam, reisduur 1,20 uur, geïnde gelden f 180, wegens strooivlucht Biljartfabriek”. Hij vervolgt dat we kunnen concluderen dat de reporter die PH-ADH opschreef aardig in de buurt van de registratie kwam want de X en de H zijn van afstand bijna niet te onderscheiden. Hij hoopt dat hij met zijn mailtje dit mysterie heeft opgelost. Dat heeft hij zeker! En daarmee is dit brokje onduidelijkheid, met dank aan de heer Dijkstra, ook weer uit de wereld geholpen.

Hierbij nog een foto van de PH-ADX afkomstig van https://www.nederlandseluchtvaart.nl/

In fact, the pool tables have been dropped by the PH-ADX 
and not by the PH-ADN as mentioned above

Air cargo

Having spent practically all my professional life in cargo transportation, and the major part thereof in air cargo, I ran into an article about someone claiming that he was going to drop a kind of pool table from an aircraft into the sea. In 1931. Can you imagine? To say my curiosity was raised, is an understatement.

The article, published in a 2004 genealogy magazine, suggested that there was national attention for this event. So I decided to see what I could find out about this air show.

Searching the newspaper database of the Royal Library returned no hits. Strange! Finally I found a local newspaper from Alkmaar. There is an ad there announcing the event on Nov. 30, 1931.

To cut a long story short, a manufacturer of pool tables sold two of them to a hotel in Urk. Urk at the time was an island in the former Zuiderzee (now: IJsselmeer).  In the ad it says that two pool tables will have to be delivered to the hotel by air.

Already in those day it was not unusual for national carrier KLM to carry cargo on board of their passenger aircraft. Still, the cargo and loading staff at Schiphol airport will have read this with some disbelief. Not because of the projected flight to Urk, that was done before, but because loading a pool table on board of for instance a Fokker F.VIIa was virtually impossible because of its (passenger) door dimensions. And in the ad it said that two tables had to be carried! Getting these tables on board is one thing but to unload them in mid air, using a parachute?, was going to be next to impossible.

CEO Plesman of KLM seems to have personally stopped this project. 

However, Jan Hoed, the owner of the Excelsior pool table factory, knew the power of marketing. After the first ad he had another one published in the December 7 newspaper. There he publishes the bus schedule to Schiphol airport and for the faint hearted there is also a boat to Urk, the MV Insula.

Scheduled services Urk-Enkhuizen v.v. by the MV Insula

To avoid the remote possibility that his journey to Urk will go by unnoticed, he invites the Royal Navy, the national news, the ‘gentlemen of the press’, brewery managers and all those who have recently bought a pool table.

He also announces that two pool tables will be dropped from the aircraft by parachute.  For those being so lucky to salvage a table there is some price money to be won. By now it is known that miniature tables will be parachuted…

On December 9 “our reporter” dials the story in of what happened off the coast of and in Urk. His report is an advertorial avant la lettre. Among others he mentions the superior quality of the pool tables as well as that only first class material is used by highly qualified professionals. The day after his return from Urk his newspaper publishes an account over three columns of how the KLM-aircraft with registration PH-ADH dropped the two tables as well as pool cues and billiard balls. In those days the latter were still made of ivory so they must have caused quite a splash, if not worse!

One of the pool tables was pulled out of the water by one Reijer Post “one of the poorest fisherman on the island”. So much for privacy.

The miniature pool table is brought ashore

After some festivities in hotel Woudenberg the reporter returns by boat to Enkhuizen. On his way to the boat he observes that Urk people are very friendly. Also they do not regard strangers to be profit objects “like the people of the island Marken do”. I’m sure his subscribers there will appreciate this remark.

In the meantime the aircraft returned to the city of Alkmaar dropping flowers for the city council. There was also a note attached to the flowers mentioning that Mr. Hoed donated one of the miniature tables to an Alkmaar crisis committee. They should organize a sweepstake and use the table as a prize.

There were also flowers for Mrs. Maartje Hoed-Bruijn, the manufacturer’s mother. She could use some support as one month earlier she lost her husband who killed himself. Apparently the flowers did not serve their purpose. A few weeks later Mrs. Hoed passed away “due to grief and loneliness”.

On December 11 an ad in the paper tells us that that flowers will be thrown from the Waagtower in Alkmaar. There is a 10 guilder reward for anyone bringing these flowers to a particular address. However, the City Council disapproves of this idea and the citizens of Alkmaar are deprived of this show.

After publishing the results of the pool match held in Urk, Hoed’s promotional activities come to an end. Without any doubt everyone in his part of the world is now aware of the Excelsior brand. It is unknown whether this project also meant a boost for the Excelsior sales figures.

The genealogy magazine in which this story was published, also mentioned that one of the miniature pool tables was on display in a pub in Dutch Egmond-on-Sea. Since I live less than 10 kilometers from that place, I paid a visit to this pub.

When entering the pub it is clear that I came to the right place. The miniature pool table has a prominent place next to the "real" table. The owners are very much aware of the story related to the now 85 years old miniature. 

Interior of Café De Werf in Egmond-on-Sea
The miniature is on the table against the wall
Source: website De Werf

Finally a few remarks about the KLM aircraft that supposedly flew over the island of Urk. The local newspaper mentions PH-ADH as its registration. The genealogy periodical says it was the H-NACC. To start with the latter, the Fokker F.VII aircraft with that identification already crashed beyond repair north of Brussels on July 20, 1926. And registration ADH was never issued in The Netherlands. The journalist probably misread it, it may have been the PH-ADN, also a Fokker F.VII.

The remnants of the H-NACC near Brussels on July 20,1926
Source: Crash archive Herman Dekker

Probably this Fokker F.VII was involved in the
dropping of the pool table near Urk on Dec. 9, 1931
Source: fotocollectie KNVvL, afd. Luchtvaartkennis

Anyway, you will agree with me that pool table manufacturer Mr. Jan Hoed has been successful in attracting a lot of attention to his product.