Glaskunst

Op 25 september j.l. is Floris Meydam op 91-jarige leeftijd overleden. Meydam kwam voor de oorlog als leerling-vormgever in dienst van de glasfabriek in Leerdam. Hij werkte daar onder de beroemde Andries Dirk Copier, die naar ik even dacht ook 91 is geworden. Maar dat is niet helemaal juist. Hij heeft die leeftijd op 23 dagen na bereikt.

Alhoewel ook Meydam gerust tot de iconen van de Nederlandse glaskunst mag worden gerekend, heeft hij nooit tot mijn favorieten behoord. Met name zijn flessen vond ik altijd net wat te gladjes, te weinig fantasievol en te weinig oorspronkelijk. Maar, zoals zo vaak, dat is een kwestie van smaak. Zijn verdiensten, ook als keramisch vormgever, kunnen hem niet ontzegd worden. Ik heb mij altijd meer tot het werk van Copier aangetrokken gevoeld. Meer raffinement, meer oorspronkelijke vormgeving en een ingehouden gebruik van kleuren. Copier was niet alleen sterk op het vlak van de zogenoemde unica’s, ook de vormgeving van huishoudserviezen e.d. stond bij hem hoog aangeschreven. Waarschijnlijk is hij daarbij zeer gestimuleerd door de eerste directeur van de glasfabriek, P.M. Cochius (1874-1938). Deze was een groot voorstander om ook eenvoudige huishoudelijke artikelen, bestemd voor de gewone man, kunstzinnig verantwoord vorm te geven. Zijn ‘directoraat’ liep van 1912 tot 1933 en viel daarmee midden in de art nouveau, mijn favoriete stijlperiode.

Copier (1901-1991) is bij het grote publiek denk ik het meest bekend als ontwerper van het Gilde-glasservies. Dit uit 1930 daterend ontwerp wordt, voor zover ik weet, nog steeds geproduceerd in Leerdam. Niet slecht, een productiecyclus van ruim 80 jaar! Kom daar vandaag de dag nog maar eens om.

Naast het ook wel bekende oranjevaasje, heb ik ook nog een z.g. bevrijdingsvaasje in mijn bezit. Daar kan ik na al die jaren nog steeds met plezier naar kijken. Copier was ook een meester in the toepassen van de gulden snede. Een grap met een euro zal ik daarover niet maken maar enige uitleg kan waarschijnlijk geen kwaad. Waar het begrip ‘gulden snede’ zijn oorsprong in de wiskunde vindt, is het in de vormgeving het toepassen van een bepaalde verhouding. Het getal 1/1,62 komt er dichtbij. Het betekent dat wanneer één van de dimensies, de hoogte (van een vaas bijvoorbeeld), 13 is, de grootste diameter 8 moet zijn. Allemaal bij benadering natuurlijk. 13:8 dus of 21:13, of 34:21 enz. Afijn, over dit onderwerp zijn hele verhandelingen geschreven.

Ooit, in 1928, heeft Copier een herdenkingsvaasje voor de IX^e Olympische Spelen in Amsterdam gemaakt. Dat vaasje heeft die verhoudingen en ik ben de gelukkige bezitter van zo’n exemplaar. Ik zag het jaren geleden staan op een rommelmarkt in Amstelveen. Voor f 85,= werd ik de eigenaar. Als ik me niet vergis werd de kleur van het vaasje door de fabriek ‘rouwpaars’ genoemd. Zie de afbeelding. Het staat wat scheef op de foto maar geen zorg, het is nog heel.

Nu we het toch over glas hebben, en over mensen die bij het ontwerpen van glas een grote rol hebben gespeeld, wil ik hier wel de naam van Max Verboeket noemen. Bij mijn weten leeft deze in 1922 geboren ontwerper nog. Hij was de opvolger van W.J. Rozendaal (o.a. van de tomaatvaas) bij de Kristalunie in Maastricht en werkte daar van 1954-1972. In 1994 heb ik hem ontmoet in de Maastrichtse galerie van Albert Willems, die een boek aan zijn werk heeft gewijd. Verboekets’ meest bekende ontwerp is het glasservies Carnaval maar mijn favoriete ontwerp is zijn slingervaas (zie afb.) die als KristalunieK in de betere winkels verkocht werd. De afgebeelde vaas heb ik op de zondagse antiekmarkt in Leiden gekocht ‘voor weinig’. Een ander kleiner exemplaar vond ik op een bevrijdingsmarkt in Amsterdam. Ja, dat waren nog es tijden…