Vandaag... (2)

Aanstelling van Plesman tot Directeur

Vandaag is het 92 jaar geleden dat de K.L.M. (toen nog met puntjes) door Albert Plesman  werd opgericht. Plesman was een ondernemende militaire vlieger, die net zoals de vermaarde Karel Doorman, zijn opleiding kreeg bij de Luchtvaartafdeeling (met twee e’s) te Soesterberg. Het woord ‘afdeeling’ sloeg op het gegeven dat er nog geen luchtmacht was en die eerste militaire vliegers deel uitmaakten van het Leger.

De oprichting op 7 oktober 1919 luidde het bestaan in van de enige luchtvaartmaatschappij ter wereld die nog steeds onder de oorspronkelijke naam vliegt, als je tenminste het verdwijnen van die puntjes buiten beschouwing laat. Bijzonder is ook wel dat de onderneming van Plesman nog voor de oprichting het predicaat ‘Koninklijk’ toegezegd had gekregen. De Secretarie van de Koningin (Wilhelmina) had al op 12 september 1919 laten weten dat het H.M. behaagd had “aan deze Maatschappij het praedicaat Koninklijk te verleenen”. Nou, als je dan geen goede start hebt… 

Het al verleende praedicaat "Koninklijke"

Die goede start werd mede mogelijk gemaakt, zouden ze tegenwoordig zeggen, door de fine fleur van de Nederlandse zakenwereld. Vier bank-instellingen deden mee: Lippmann, Rosenthal en Co (kreeg door de Duitsers in WO2 een zeer slechte naam), de Rotterdamsche Bankvereeniging, de Twentse Bank (opgegaan in ABN/AMRO) en de Nederlandsch Indische Handelsbank (later werd dit de Nationale Handelsbank). Daarnaast de Nederlandsche Handel Maatschappij (een kindje van Koning Willem I), de Koninklijke Nederlandsche Vereeniging voor Luchtvaart (nog steeds bekend onder de afkorting KNVvL), de Bataafsche Petroleum Mij (nu deel van Shell) en Wm. H. Müller en Co, de Rotterdamse rederij; de naam van de oprichter leeft nog voort in het Kröller-Müllermuseum.  En tot slot was daar nog Administratiekantoor Unitas, niet zo maar een kantoortje maar de beheerder van het venture capital van de SHV, de Steenkolen Handels-Vereeniging, de nog steeds bestaande multinational van de familie Fentener van Vlissingen. Deze bedrijven vormden de echte oprichters van de KLM en dus niet Plesman, die was ‘slechts’ de eerste Directeur maar wel de drijvende kracht achter de oprichting.

Overigens, de volledige naam bij de oprichting was: de Koninklijke …… voor Nederland & Koloniën want het was in die dagen niet meer dan logisch dat ook onze overzeese gebiedsdelen tot het werkterrein behoorden. En dat kwam later mooi uit want Indië zou een grote rol spelen bij de ontwikkeling van het nationale sentiment m.b.t. de KLM.

De uitnodiging voor de oprichting

Tot aan de fusie met Air France in 2004, is de KLM een zelfstandig bedrijf gebleven met soms wat meer, soms wat minder invloed van de Nederlandse overheid. Ook in 2004 meenden sommigen binnen het bedrijf dat het een echte fusie was waarbij de KLM ook nog het nodige te zeggen zou hebben. Met een aantal collega’s heb ik daar toen al met ongeloof op gereageerd. Het is wat kinderlijk te veronderstellen dat wanneer je in een verhouding van ongeveer 80:20 overgenomen wordt, er dan van enige gelijkwaardigheid sprake is.  De enige reden van belang, om de naam en entiteit KLM te laten voortbestaan, ligt op het juridisch, luchtvaart-politiek en misschien ook wel fiscaal vlak. Wanneer het ooit zo ver komt dat de eerste twee aspecten vanuit Brussel geregeld gaan worden, dan is dat meteen het einde van de (naam) KLM. Maar ja, het verhaal moest natuurlijk wel verkocht worden…

Er valt trouwens op 7 oktober nog een verjaardag te vieren en wel van…, inderdaad Air France! Dat bedrijf viert vandaag de 78e verjaardag (1933). Air France is een door de Franse overheid afgedwongen samensmelting van vier lokale maatschappijen. Vanaf de start heeft de Franse overheid zeggenschap binnen het bedrijf gehad. In 1933 was dat 25%. En die politieke invloed is tot op de dag van vandaag merkbaar.

Enfin, notre félicitations pour vos anniversaires. De drapeau kan in top.

Zal wel een Franse meeuw zijn...

De afgebeelde brieven zijn afkomstig uit het boek 'Vlucht KL-50', uitgegeven door Meijer Pers nv te Amsterdam in 1969.