En we noemen haar Ranchita

Please click here to read this post in English.

Om de foto's vergroot te zien, klik op de afbeelding.

Voorwoord

Dit jaar is het 65 jaar geleden dat veel Nederlanders Indonesië moesten verlaten. Het was de afsluiting van een traumatische periode. Burgers, die al generaties lang in het toenmalige Indië geboren en getogen waren, waren in toenemende mate van mening dat er weinig alternatieven waren om aan de steeds vijandiger omstandigheden te ontkomen. Beroepssoldaten, waarvan velen met Indische roots, hadden soortgelijke gevoelens. Onder de vele dienstplichtigen moet een gevoel van opluchting hebben overheerst. Opluchting dat ze weer terug naar huis konden gaan na vaak tegen hun zin naar Indië te zijn gestuurd om deel te nemen aan de z.g. politionele acties die synoniem bleken te zijn voor hun inzet gedurende een guerilla-oorlog.

Veruit de meesten reisden terug op schepen die door de Nederlandse regering gechartered waren. Het gros vertrok via de loods van N.V. Stoomvaart Maatschappij Nederland in de tweede binnenhaven van Tandjong Priok. Eén van die schepen was de SS Ranchi, eigendom van de Engelse P&O Line. Dat bleek een bijzonder schip te zijn. De naam van het schip kende ik niet totdat ik die tegenkwam in een rouwadvertentie.

SS Ranchi

Sir Charles Stewart Addis
(1861-1945)

Toen Lady Addis op 24 januari 1925 bij de Hawthorne werf in Newcastle-on-Tyne arriveerde had ze het waarschijnlijk nogal druk. Ze was niet alleen de vrouw van Sir Charles Stewart Addis [1], o.a. bankier en directeur van de beroemde P&O Line [2], ze had ook een rijk kindertal. Maar op deze dag was ze uitgenodigd om de meest recente van P&O’s schepen van het R-type [3] te dopen en haar een behouden vaart te wensen. Op dat moment kon ze er nog maar weinig idee van hebben dat een behoorlijk aantal Nederlandse babies hun oogjes voor de eerste keer zouden openen in de ziekenboeg van dit schip.

De SS Ranchi werd gebouwd om dienst te doen op de route tussen Londen en Bombay. Daarom kreeg het schip de naam van een Indiase stad. Het schip werd ook gebruikt voor de cruisevaart in de Middellandse Zee. In 1939 werd het schip door de Britse admiraliteit gevorderd en ingezet als bewapend koopvaardijschip. Bij die modificatie is de tweede (achterste) pijp verwijderd en is geschut aangebracht. Tot 1943 is het schip ingezet als patrouille- en escortvaartuig; in die vier jaar legde het zo’n 300.000 zeemijl af. 

SS Ranchi

Vanaf 1943 werd de Ranchi een troepen-transportschip en nam het deel aan de invasie in Italië. Totdat het schip in 1947 weer werd omgebouwd voor het vervoer van emigranten naar vnl. Australië, vervoerde het zo’n 55.000 militairen in het Midden Oosten. In 1953 is het schip gesloopt. Op 19 januari van dat jaar werd het schip overhandigd aan de sloopploegen in Newport, Wales. Dat was op een paar dagen na 28 jaar na de te waterlating door Lady Addis die minder dan een jaar eerder overleden was.

Maar hoe zit dat nou met die Nederlandse babies?

De nazaten van het KNIL

Toen het Koninklijk Nederlandsch Indisch Leger (KNIL) in juli 1950 ontbonden werd, moest het merendeel van de troepen vervoerd worden naar het vaderland. En een beetje snel graag! Alle militaire macht in de kolonie was sinds de oprichting van het Oost Indisch Leger in 1830 in het latere KNIL verenigd geweest. In de nadagen van de Nederlandse overheersing van het huidige Indonesië, was (o.a.) het KNIL betrokken bij de laatste stuiptrekkingen van het goevernement voordat de overblijfselen van de macht aan de Indonesiërs en hun leider Soekarno werden overgedragen. Voor alle burgers en militairen, die geen trouw aan de nieuwe heersers wilden zweren, werd de situatie er niet beter op, om het maar zachtjes uit te drukken. De Nederlandse regering was daarom gedwongen om snel voldoende vervoer te regelen. Eén van de acties was het charteren van scheepscapaciteit waaronder de SS Ranchi. Het schip maakte twee reizen vanaf Tandjong Priok, de haven van Jakarta, naar Amsterdam. De eerste reis ving aan op 29 augustus 1950. Het grootste deel van de passagiers [4] bestond uit KNIL-personeel en hun gezinnen. Het is verleidelijk om te geloven dat deze mensen blij waren naar hun vaderland terug te keren. Maar dat gaat voorbij aan het feit dat veel van deze mensen geboren en getogen waren in Nederlands Indië en dat ze nu onderweg gingen naar een land dat ze alleen maar kenden uit verhalen en van foto’s.

Geboortebeperking

Het moge duidelijk zijn dat het vervoer van duizenden mensen in een relatief korte periode, een doorwrochte planning vergt. Maar om te kunnen plannen heb je informatie nodig, informatie over het schip en idem over de passagiers. In het Ranchi-dossier bij het Nationaal Archief zit een brief van de KNIL-kwartiermeester, de kolonel K.A. Warmenhoven. 48 dagen voor vertrek blijkt de man over bijna verbazingwekkende informatie te beschikken. Hij weet niet alleen hoeveel KNIL-vrouwen er zwanger zijn, hij weet ook wanneer ze uitgerekend zijn en wat de precieze samenstelling van de gezinnen is. Kennelijk wisten de militairen op dat moment al op welk schip ze de reis zouden gaan maken. Uit zijn brief citeer ik volgende getallen.

Zwangere vrouwen uitgerekend in:		Mannen	Babies   < 1  jaar	1-3  jaar	Kinderen 3-8  jaar	>8 jaar	Totaal
Augustus vóór vertrek	27	27	27	23	15	12	131
Eind augustus	8	8	1	6	1	5	29
Begin september	38	38	-	24	17	46	163
Eind september	24	24	-	10	8	15	81
Begin oktober	59	59	1	45	19	33	216
							620

Over privacy gesproken…

Cijfertjes zijn leuk maar het is natuurlijk maar afwachten hoe e.e.a. in de praktijk uitpakt. Gebaseerd op zijn cijfers verwachtte de kolonel zo’n 70 geboorten [5] tijdens de reis die zou duren van 29 augustus tot/met 25 september. Dat aantal werd wat groot geacht voor de beschikbare medische staf. Daarom werd een aantal gezinnen “overgeplaatst” naar een ander schip waardoor het aantal bevallingen op de SS Ranchi tot hooguit 50 beperkt zou moeten zijn. Na afloop van de reis zal blijken dat de kwartiermeester zijn doel heeft bereikt en dat de verzorging niets te wensen heeft overgelaten.

Maar er is natuurlijk nog een vraag. Hoe komt het dat er zoveel vrouwen op het zelfde moment in verwachting waren. Of is dat gewoon toeval?

De SS Ranchi nu zonder de tweede (achterste) pijp. Zo ontstond ruimte

voor het plaatsen van geschut

Om die vraag te kunnen beantwoorden moet men de Ranchi-passagiers beschouwen tegen de achtergrond van wat er allemaal in Indië van 1949 en 1950 gaande was. Zonder hier nu alle details naar voren te willen halen maar de situatie in Indië (of Indonesië zo u wilt) sinds het beëindigen van de 2^e wereldoorlog (15 augustus 1945) valt toch op z’n minst te vergelijken met een situatie die heel dicht bij een oorlog ligt. Soekarno riep op 17 augustus 1945 de onafhankelijkheid uit. Indonesische nationalisten bevochten de koloniale overheersing en de Nederlandse regering stuurde zo’n 100.000 militairen om de vooroorlogse situatie te kunnen bestendigen. Onder druk van de internationale gemeenschap werd uiteindelijk de onafhankelijkheid aan de Indonesiërs overgedragen. We schrijven 27 december 1949.

Gedurende de periode voorafgaand aan de vredesbesprekingen voelden veel (Indische) Nederlanders zich niet meer veilig in de kolonie. Een groot aantal gezinnen, waaronder zeker ook KNIL-gezinnen, voelden er niets voor om de (aangeboden) Indonesische nationaliteit te accepteren. Daarmee tekenden ze hun eigen vonnis, ze móesten wel vertrekken. Voor de meesten betekende dat vertrek naar Holland. In 1949 en 1950 was die uittocht op z’n hoogtepunt. In die periode verlieten 150.000 mensen per schip het land. Die schepen werden door de Nederlandse regering gechartered. De NV Stoomboot Maatschappij Nederland verzorgde (in alle gevallen?) de operationele uitvoering van e.e.a. Gedurende het topjaar (1950 [6]) gingen gemiddeld elke maand ruim 9.000 mensen aan boord in Tandjong Priok. Wanneer we elke familie op 4 personen stellen, dan waren dat dus 2250 families per maand. Een zwangerschapspercentage van 3 lijkt dan niet irreëel, zeker niet indien in aanmerking wordt genomen dat de mogelijkheden voor gezinsplanning toen nog niet zo waren als die vandaag de dag. Om de medische staf zo efficient mogelijk in te zetten probeerde kolonel Warmenhoven zoveel mogelijk “zwangere gezinnen” bij elkaar te verschepen op zo weinig mogelijk schepen. En als je het zo bekijkt is het aantal zwangeren op de SS Ranchi niet erg bijzonder. Dus lijkt van toeval weinig sprake te zijn.

Hoe dan ook, de Ranchi-passagiers, die bijna uitgerekend waren, waren waarschijnlijk blij om de onzekere situatie in Djakarta achter zich te laten. Het hield wel in dat de ooievaar een paar reisjes over de woelige baren zou moeten maken. Maar ooievaars staan bekend om hun lange reizen. Dus toen de Ranchi om middernacht op 25 september voor de sluizen van IJmuiden verscheen, waren er 37 namen aan de passagierslijst toegevoegd. Het zal daarom niet verbazen dat de SS Ranchi in de Nederlandse pers inmiddels een bijnaam had gekregen: het Babyschip. Het was nr. 2 omdat er op ongeveer hetzelfde tijdstip nog een schip [7] met talrijke babies in aantocht was. 

Nationaliteit

Voordat ik alle babies op een rijtje zet, is het goed het even over de nationaliteit te hebben van kinderen die op zee geboren worden. Het is moeilijk om hierover een duidelijk verhaal te vertellen. De nationaliteit van het schip kan een rol spelen, idem ten aanzien van de locatie van het schip. En natuurlijk ook de nationaliteit van de ouders. De SS Ranchi is een Brits schip, het schip voer veelal in internationale wateren maar niet overal (b.v. het Suezkanaal) en het gros van de ouders had een Nederlands paspoort. Er zijn landen die het principe hanteren dat het grondgebied waarop men ter wereld komt bepalend is (ius soli). In dit geval zijn alle babies op Brits grondgebied geboren en zouden ze dus ook de Britse nationaliteit moeten krijgen. Maar Nederlandse wetgeving is gebaseerd op een ander principe n.l. op dat van het recht van het bloed, d.w.z. dat de nationaliteit van de ouder(?) die van de baby bepaalt (ius sanguinis). Hoewel er toen andere berichten in de pers [8] zijn verschenen, houd ik het er op dat alle babies de Nederlandse nationaliteit hebben.

Bevalling op zee

Hut a.b. SS Ranchi

Toen de eerste bevalling zich aankondigde, bevond de Ranchi zich nauwelijks buiten de haven van Tandjong Priok. De laatste [9] vond bijna vier weken later plaats, in de beruchte Golf van Biskaje, zo’n 16.000 km verder naar het koude noorden. Maar al die babies deelden één gegeven: hun geboorteplaats was de SS Ranchi. Een aantal ouders, dertien in totaal, was daar zo trots op dat ze de kleine naar het schip hebben vernoemd. Zowel jongens als meisjes werden getooid met namen als Ranchi, Ranchis, Ranchia of Ranchita, meestal in combinatie met een meer gebruikelijke naam. Ik zag zo’n naam voor het eerst in een rouwadvertentie staan. Die naam intrigeerde me want ik had er nog nooit van gehoord. Daarom heb ik toen in de voornamenbank van het Meertens Instituut gekeken maar daar komen ze nauwelijks in voor, laat staan dat de betekenis van de naam bekend is.

Ook de kapitein van het schip vond het kennelijk wel bijzonder. In zijn afscheidsbrief aan de passagiers, aan het eind van de reis, schreef hij:

“Ik vertrouw er op dat alle passagiers, in het bijzonder de kleine Ranchi’s en Ranchita’s, aangename herinneringen aan deze reis zullen hebben. Ik heb gemerkt dat plaatselijke ooievaars al vanaf Aden zeer geïnteresseerd in dit schip zijn geweest. Ik heb er zelf een groot aantal gezien en die zijn waarschijnlijk de reden dat er zoveel nieuwe namen op de passagierslijst zijn verschenen.”

Ik betwijfel of al die kleintjes zich ook maar iets van deze reis zullen herinneren maar de kapitein zal het ongetwijfeld goed bedoeld hebben.

De nieuwe passagiers

Hierna ziet u een lijst van alle babies die tijdens deze reis zijn geboren. De medische staf is zo attent geweest om ook de tijd [10] van geboorte te noteren. Daardoor wordt het mogelijk om, in combinatie met de in de krant gepubliceerde scheepsberichten en de gemiddelde snelheid van het schip (14 knopen/uur), de locatie van het schip te bepalen op het moment van geboorte.

Op de originele lijst is ook de geboorteplaats van de ouders genoteerd en eveneens de militaire rang van de vader. Beide gegevens zijn opgenomen in het lemma Aanvullende gegevens. Ook de (a), (b) en (c) referenties vindt u daar terug. Het volgnummer van elke baby (#..) dient om de geboorteplaats op de kaart [11] hieronder aan te geven.

#  Date/time birth        First/middle name (a)              Last name father (b)    Mother (c)

1  Aug 29, 20.50 hrs   Jane Ranchita                          van Muyen                  Kanaar

2  Aug 30, 07.15 hrs   Ranchi Edwardine                   Kruller                        Vos

3  Aug 30, 10.45 hrs.  Christiaan Victor Ranchis       Silvester                       v.d. Heiden

4  Aug 31, 04.45 hrs.  Elodie Wilhelmina Maria        Wins                            Heirman

5  Aug 31, 11.00 hrs.  Richard Edwin Ranchi             Muller                         Müller

6  Aug 31, 15.10 hrs.  George Rudolf                         Wagenaar                    Koster

7   Sep 1, 13.00 hrs.    Antoinette Ranchia                 Schwarzler                  Tumusu

8   Sep 1, 14.00 hrs.    Renie                                       Konings                       Pfaff

9   Sep 2, 10.15 hrs.    Harry Ranchi                          Hofstra                        Holsheimer

10 Sep 3, 08.10 hrs.    Esther Henriette Ranchita       Sprangers                    Veen

11 Sep 3, 11.00 hrs.    Hendrik                                   Eyk                             Tuininga

12 Sep 4, 07.15 hrs.    Xenia                                      Postma                        Drinhuyzen

13 Sep 4, 20.30 hrs.    Benjamin Cornelis Thomas     van Rossum                Vuursteen

14 Sep 6, 22.00 hrs.    Glenn Roy Thomas                 Weygers                      Binjola

15 Sep 7, 20.15 hrs.    Herman Otto                           Diesveld                      van Luyk

16 Sep 8, 08.30 hrs.    Maria Cornelia                        Schulte                        Rochani

17 Sep 10, 01.25 hrs.  Judy Maureen                         Wijnandts                    Zwart

18 Sep 10, 18.55 hrs.  Eric Ranchi                             Samson                        Reemer

19 Sep 11, 07.00 hrs.  Anna Marie                             Reggers                       Pirson

20 Sep 11, 18.30 hrs.  Robert Frank                           Cornelisz                     Heijne

21 Sep 12, 15.50 hrs.  Hedi Ranchi                            Evers                           Heldernisse

22 Sep 12, 16.55 hrs.  Albertus Maria                       Burger                         Nieuwenstein

23 Sep 12, 17.25 hrs.  Johanna Maria                        Burger                         Nieuwenstein

24 Sep 14, 02.47 hrs.  Eveline Ranchi                        de Jong                        Kramer

25 Sep 14, 17.15 hrs.  Victor Pieter Jon                     Woerlee                      van Woerden

26 Sep 16, 05.30 hrs.  Anna Margaretha                    Swerissen                    Hardy

27 Sep 16, 16.55 hrs.  Franklin Delano                      de Jong                         Kuypers

28 Sep 17, 11.45 hrs.  Sybilla Rosanne                      Nederbergh                 Herscheit

29 Sep 19, 22.25 hrs.  William Ranchi                       Neyendorff                 de Ceuninck 

                                                                                                                       van Capelle

30 Sep 20, 16.30 hrs.  James Patrick                          Wüstlich                      Koot

31 Sep 21, 09.30 hrs.  William Russell                       Klumpers                    Goudhuys

32 Sep 21, 18.30 hrs.  Maria Emelie Alida                 Varkevisser                 Verhoeff

33 Sep 22, 05.00 hrs.  Ranchi                                     Timmermans               Kühbauch

34 Sep 23, 00.45 hrs.  Margaretha Ranchi                  de Groot                      Samuels

                                    Nora

35 Sep 23, 00.30 hrs.  Peggy Careen                          van Munster                Roelofs

36 Sep 23, 00.50 hrs.  Reni Mathilde                         van Munster                Roelofs

37 Sep 24, 05.50 hrs.  Martin Theodoor                     Esser                           Wiegers

Sommige namen in deze lijst worden elders anders geschreven. Zie hiervoor ook de Aanvullende gegevens.

De plaats van geboorte van de 'Ranchi 37'

De op deze kaart aangegeven geboorteplaatsen zijn redelijk accuraat (maar u moet natuurlijk niet op een kilometertje kijken). In één geval is de exacte positie van het schip bekend. Het gaat dan om de geboorte van Robbert Frank Cornelisz (#20). Hij heeft een aantekening laten maken in zijn eigen rouwbrief: 18°33’ N, 39°43’ O. Die positie is op de Google-kaart hieronder aangegeven bij de gele speld.

Er is ook een melding van de scheepsaalmoezenier Mgr. F. Gitmans. Hij beschrijft de doop van één van de babies [12] op 8 september om 5 uur ’s middags. Hij zegt dat het schip dan in de nabijheid is van het eiland Socotra. Dat ligt bij de toegang tot de Golf van Aden, zie de rode speld. 8 september is ook de geboortedag van baby Maria Cornelia Schulte (#16). Haar geboortetijdstip is 8.30 vm.

Beide spelden komen overeen met de posities op de kaart hierboven.

De geboorteplaats van babies #16 (rood) en #20 (geel)

Aanvullende gegevens

In het volgende overzicht [13] is nog een aantal gegevens toegevoegd: voornamen en geboorteplaatsen van de ouders en nog wat andere details afkomstig uit openbare bronnen. De ‘#-nummers’ corresponderen met de babylijst. Zaken die afwijken van die lijst zijn vet gedrukt. * = geboren, † = overleden, tr. = trouwt met

#1 (b) Christiaan van Muijen *Indramajoe 10-9-1919, †17-9-2007, sgt KNIL; (c) Olga *Batavia

#2 (b) Edward Richard John *Rotterdam 11-11-1915, †12-12-2004, sgt KNIL; (c) Antje *Gombone

#3 (b) Marie *Amsterdam, adj OO KNIL; (c) Elodie Wilhelmina Catharina *Magelang

#4 (b) Herman *Den Haag, kapt KL; (c) Sofia Louisa Petronella Maria *Noordwijkerhout

#5 (b) August Leonard Hendrik *Makassar, korp KNIL; (c) Editha Victorine Alexandrine *Semarang

#6 (b) Rudolf *Semarang, korp KM; (c) Amelia *Pangil

#7 (b) Alexander Daniel Emanuel *Banjoewangi, korp KNIL; (c) Augustine *Palembang

#8 (b) Johannes *Malang, korp KNIL; (c) Johanna *Malang

#9 (b) Jelte *Sneek, wmt KNIL; (c) Nelly Maria *Kertosono

#10 (a) †Den Haag 12-2-2015; (b) Cornelis Gerardus Anton *Düsseldorf 5-12-1906 korporaal 4th battalion infantry, sgt majoor KNIL tr. Bandoeng 3-5-1930 (c) Gerardine Alexandrine Sephina *Magelang 8-10-1908 klerk burgerlijke stand

Earlier the family travelled to Holland on MV Tegelberg on 23 May 1946. At the time they lived in Heerde near Apeldoorn. Before the end of that year they returned to Batavia in the Dutch East Indies.

#11 (b) Jan Cornelis *Z.O. Beemster, sgt majoor KNIL; (c) Antje *Ferwerderadeel

#12 (b) Rudolf Walter *Tjimahi 15-5-1913, korp KNIL tr. Soerabaja 2-3-1949 (c) Henriette Johanna *Klaten 19-5-1911, †Eindhoven 21-11-1979

#13 (b) Anthonius *Ngawi, sgt majoor KNIL; (c) Aaltje *Reo (Timor)

#14 (b) Wijnand *Surabaia, sgt KNIL; (c) Erna *Solo

#15 (b) Hendrikus Johannes *Ambarawa 19-3-1910, †Almelo 17-2-1966, sgt majoor KNIL; (c) Elsa van Luijk *Cheribon 21-3-1914, †Almelo 24-6-1998

#16 (b) Jan *Tjilitjap, sld I KNIL; (c) *Medan

#17 (b) Jacob *Batavia, sgt majoor KNIL; (c) Martina Albertina *Batavia

#18 (b) David *Ambon, sgt KNIL; (c) Maria *Batavia

#19 (b) Hendricus Hubertus *Maastricht 2-5-1910, †Maastricht 28-1-1981, sgt majoor KNIL; (c) Maria Josephine *Gombong (Java)

#20 (a) sgt majoor Dutch KM Robbert †Oss 13-10-2012; (b) Eddy Dick *Malang, korp KNIL; (c) Louise Antoinette *Semarang

#21 (a) †Den Helder 9-12-1988; (b) Harold *Blora (Java) 13-4-1925, †Den Helder 10-6-2003 matr I KM;(c) Silphy *Soerabaia

#22&#23 (b) Nicolaas Wilhelmus Josephus *Amsterdam 19-9-1921, †7-8-2003, sgt KNIL; (c) Johanna *Zeist 19-9-1921, †23-8-2009

#24 (a) †4-7-2005; (b) Leendert *Koepang (Timor), btsm KM; (c) Eveline Anneke Cornelie *Kandangan (Borneo)

#25 (b) Arie *Utrecht 7-2-1922, lt1 Mariniers tr. 22-5-1948 (c) Daniëlla Maria *Haarlem

#26 (b) August Antoine *Djockjakarta 28-8-1920, †7-4-1991, sgt KNIL; (c) Winniefred Margaret *Djakarta 29-8-1926, †5-7-1993

#27 (b) Hendrik Antoine *Djockjakarta, sgt KNIL; (c) Louise Helena *Tjimahi

#28 (b) Johannes *Amsterdam, sgt KNIL; (c) Leonie *Djockjakarta

#29 (a) Neyendorff †23-6-1983; (b) Paul *Djockjakarta, sgt KNIL; (c) Stanny *Soerabaia

#30 (b) George *Klaten, †Assen 4-7-2004, sgt KNIL; (c) Louise Erna *Poeasri

#31 (b) Wilhelmus *Den Haag 2-2-1919, †Ossendrecht 19-5-2008, sgt KNIL tr. Batavia 16-3-1948 (c) Louise Goedhuys *Pekalongan 20-5-1927, †Twello 22-9-2001

#32 (b) Cornelis *Berkel, sgt KNIL; (c) Jacoba *Batavia

#33 (a) †San Francisco CA, USA 2-1-1988; (b) Frederik *Den Haag ca 1916, †Dubuque IA, USA 11-9-1991, korp KNIL; (c) Cornelia Wilhelmina *Rogodjambi 6-6-1916, † Salisbury NC, USA 11-7-2008

#34 (b) Arie *Gorinchem, sgt majoor KNIL; (c) Maria Machaeta Saparia *Palembang

#35&#36 (b) Karel Eduard *Batavia, sgt KNIL; (c) Wilhelmine Theodora *Semarang

#37 (a) electrical engineer (b) Martinus Theodorus *Soerabaia 30-11-1912, A.O.O. KNIL tr. Malang 14-1-1941 (c) Aurelia *Djockjakarta 15-9-1918, †Weesp 13-6-2005

Dopen

Doopbewijs

Bij dopen aan boord van een schip moet men meestal aan Neptunus, de god van de zee denken. Maar op de Ranchi waren de militaire authoriteiten zo attent om ook een legerpredikant en een aalmoezenier mee te laten gaan. Zo konden ze niet alleen de ouders van de pasgeborenen van dienst zijn maar ook ouders van kinderen die al eerder geboren waren. Op het hiernaast weergegeven doopbewijs [14] is sprake van de al in 1947 geboren Johanna Wilhelmina van Dam. De dominee heeft een wel zeer toepasselijke naam: van Boven.

Aankomst in Amsterdam

In de nacht van 24 op 25 september meldde de SS Ranchi zich bij de

Ontscheping in Amsterdam

sluizen van IJmuiden, daarna is het nog 3 uur varen naar de Amsterdamse Javakade. Rond 8.30 uur begint de ontscheping en voor velen de eerste kennismaking met Holland. Op de loopplank kon men vaders in uniform zien lopen met biezen wiegjes in de hand. Aan de wal ontvingen de gezinnen hun papieren voor transport en melk voor de kleintje. Het leven van de ‘Ranchi 37’ heeft een aanvang genomen.

Nawoord

Zoals ik al eerder heb verteld was de naam Ranchi mij tot voor kort onbekend. Afgelopen februari zag ik bijgaande rouwadvertentie in het AD. Iemand was in 1950 geboren aan boord van een schip genaamd de Ranchi en droeg bovendien nog de naam Ranchita. Op de een of andere manier had ik het gevoel dat dat schip iets te maken had met de woelige periode na de tweede wereldoorlog in Indië. En dat bleek te kloppen, het resultaat van de zoektocht hebt u inmiddels gelezen.

In augustus en september a.s. zullen veel van de Ranchi 37 hun verjaardag vieren. Helaas niet allemaal want inmiddels zijn er zes overleden. Esther Henriëtte Ranchita Sprangers, de dame in de getoonde rouwadvertentie, is één van hen.

Als genealoog met een bijzondere belangstelling voor Ned. Indië [15] vind ik eigenlijk dat dit artikel niet compleet is

Esther Henriëtte
Ranchita Sprangers op
17-jarige leeftijd

zonder wat genealogische gegevens van de voorouders van de “Indische” familie Sprangers waarvan de herkomst in het Antwerpse blijkt te liggen. Dit artikel wil ik daarom aan hen opdragen en in het bijzonder aan de nagedachtenis van Esther Henriëtte Ranchita.

Stamreeks Sprangers

Hieronder de stamreeks van Lambertus Sprangers. Hij is geboren in tweede helft van de 17^e eeuw, waarschijnlijk in de streek rond Antwerpen. De 4^e generatie komt door huwelijk aan het eind van de 18^e eeuw in het Brabantse Princenhage terecht. Deze stamreeks volgt de afstamming in rechte mannelijke lijn. ~ = gedoopt, * = geboren, † = overleden, tr. = trouwt met, dv = dochter van.

Generatie I

Lambertus Sprangers tr. Antonia Crols

Uit dit huwelijk:

Generatie II

Lambertus Lamberti Sprangers ~ Schoten (B) 25-7-1706, begr. Meerle (B) 5-12-1768, tr. Meerle (B) 24-4-1736 Cornelia Gerards van Dun, ~ Meerle 26-3-1700, begr. Meerle (B) 5-9-1764, dv Gerardus en Joanna Verhoeven

Uit dit huwelijk:

Generatie III

Gerardus Sprangers ~ Meerle (B) 21-9-1738, † na 2-4-1786, tr. Meerle (B) 7-1-1772 Jacoba Petri van Bechoven ~ Meerle 11-2-1748, begr. 2-4-1786, dv Petri Cornelii van Beckhoven en Anna Maria Petri van Dun

Uit dit huwelijk:

Generatie IV

Lambertus Sprangers ~ Meerle (B) 20-11-1772, † Princenhage 14-6-1844, timmerman, tr. Princenhage 12-9-1796 Adriana Cornelis Bastiaan(s)sen, ~ Princenhage 31-1-1774, † Princenhage 25-12-1833, dv Cornelij Bastiaensen en Adriana Christiane

Voorziene huwelijksaankondigingen Sprangers x Bastiaanssen
Parochie H. Martinus, Prinenhage 27-8-1796

Uit dit huwelijk:

Generatie V

Adrianus Sprangers, *Princenhage 19-10-1799, †Princenhage 20-7-1879,  timmerman, tr. Princenhage 10-2-1825 Cornelia Houtermans, *Princenhage 4-3-1797, †Princenhage 4-4-1871,  dv Joannis, kledermaker en Catharina van de Gronde

Uit dit huwelijk:

Generatie VI

Gerardus Johannes Sprangers, *Princenhage 12-12-1829 † Princenhage 21-4-1894 tr. Princenhage 18-5-1865 Willemijna van de Made, *Princenhage 8-4-1839, † Princenhage 14-2-1891, dienstmeid, dv Cornelis en Johanna Horrevoets

Uit dit huwelijk:

Generatie VII

Cornelis Adrianus Sprangers * Princenhage 27-2-1870, tamboer, reiziger, tr. Utrecht 23-12-1896 Maria Helena Jaick * Sonnborn (D) 21-5-1868 dv Anton, ploegbaas en Maria Müller

Uit dit huwelijk:

Generatie VIII

Cornelis Gerardus Anton Sprangers * Düsseldorf (D) 5-12-1906, † Den Haag 22-12-1983, korporaal [brigadier] 4e battaljon infanterie Tjimahi, sergeant majoor KNIL, magazijnmeester,tr. Bandoeng 3-5-1930 Gerardina Alexandrine Sephina Veen * Magelang (NI) 8-10-1908, klerk burgerlijke stand.

Het echtpaar krijgt 10 kinderen waaronder 9 meisjes. Om privacy-redenen laat ik de meeste (gegevens van de) kinderen ongenoemd.

Kinderen uit dit huwelijk:

8.      Eugenie Charlotte Annemona * Apeldoorn 1-10-1946, † 1994, 

10. Esther Henriëtte Ranchita * a/b SS Ranchi 3-9-1950, † Den Haag 12-2-2015

Voor de stamreeks Veen zie update 24 apr. 2015.

Eerder heb ik me al afgevraagd of het toeval was dat er zoveel in verwachting zijnde vrouwen op het zelfde moment op dit ene schip aanwezig waren. Ik denk dat er voldoende redenen zijn om aan te nemen dat dit niet het geval was. Maar wat te denken van het volgende. Van de ‘Ranchi 37’ kregen 13 kinderen een op de scheepsnaam gebaseerde voornaam. Geloof het of niet maar Lady Addis, de dame die de Ranchi heeft gedoopt, had ook 13 kinderen! Toeval? U zegt het maar.

Update 13/14 apr. 2015
Aanvullende gegevens
#5 (b) August Leonard Hendrik *Makassar 26-8-1921, †Amsterdam 6-7-1990, korp KNIL tr. Watampone 14-8-1946 (c) Editha Victorine Alexandrine *Semarang 23-4-1924, † 15-3-2007

De geboorteplaats van baby #5 (paars): 02°08’ Z, 96°10’ O

Met dank aan R.E.R. (Edwin) Muller (#5a), ook voor onderstaande informatie en toestemming die te publiceren.

Update 15 apr. 2015
Nationaliteit

Edwin Muller on 31-8-2000

De kwestie van de nationaliteit van de op de Ranchi geborenen blijft een interessante. Edwin Muller gaf mij toestemming om een paar documenten te plaatsen die hij in zijn bezit heeft. Daaruit blijkt dat er sprake is van een Marine Register waarin kennelijk de daarna genoemde returns werden ingeschreven.
Het tweede document is een officieel uittreksel van de melding van de kapitein van de Ranchi aan de Engelse autoriteiten, het Certified extract from a return of birth. Het typische is dan dat hij dat kennelijk na enige tijd in de U.K. moest doen nadat hij alle passagiers in Amsterdam op 25 september 1950 had afgeleverd. Daarbij moest waarschijnlijk ook nog een uittreksel uit het logboek van het schip gevoegd worden waarin de geboorte beschreven was. (Het is ook mogelijk dat deze verplichting via het Britse consulaat in Amsterdam is afgewikkeld.)
Uit geen van beide documenten is op te maken dat de ingeschrevene op grond van deze inschrijving als Brits onderdaan te beschouwen is. Dat Edwin Muller wel degelijk de Nederlandse nationaliteit bezit, moge blijken uit het derde document.

Weergave van de inschrijving in het 'Marine Register'

Uittreksel van de melding van de kapitein van de Ranchi aan de
Britse autoriteiten

Bewijs van Nederlanderschap

Dat de Britten documenten niet voor niets gaven, wordt duidelijk uit de door de Britse consul in Amsterdam afgegeven kwitantie. De heer A.L.H. Muller (#5b) moest daarvoor wel f 1,33 neertellen. Om zijn Britse superieuren niet in verwarring te brengen, voegde de consul daar nog aan toe dat dat bedrag het equivalent was van 2 shillings sixpence tegen een koers 1 UK £=ƒ 10,65. Waar is die tijd gebleven...

Kwitantie Brits Consulaat te Amsterdam

Niettemin is er een officieel document opgedoken waarin toch minimaal de suggestie wordt gewekt dat er ook sprake is van de Britse nationaliteit.

Uittreksel uit de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA)

Update 16 apr. 2015
Aanvullende gegevens
#4 (b) Herman *Den Haag 2-8-1917, † 17-2-1999, kapt KL; (c) Sofia Louisa Petronella Maria *Noordwijkerhout
#11 (b) Jan Cornelis *Z.O. Beemster, sgt majoor KNIL tr. Bandoeng ?-8-1939 (c) Antje *Ferwerderadeel
#17 (b) Jacob *Batavia 25-11-1915, † 2001, sgt majoor KNIL tr. 1939 (c) Martina Albertina *Batavia 1918, † 1988
#28 (b) Marinus Johannes *Amsterdam 11-3-1913, † IJmuiden 16-1-2013, sgt KNIL tr. Singapore 6-3-1947 (c) Auguste Leonie *Djockjakarta 28-9-1908, †Nieuw Vennep 30-9-1986

Update 17 apr. 2015
Nationaliteit

Na verder zoeken door Edwin Muller (#5a) is een brief van de Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken d.d. 9-4-2009 boven water gekomen. Daar komt o.a. in naar voren dat:

- in de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA) de gegevens over een vreemde nationaliteit worden ontleend aan een beschikking of uitspraak van de bevoegde buitenlandse instantie waaruit de betreffende nationaliteit blijkt. Dat kan in dit geval dus één van de hiervoor getoonde documenten zijn geweest.

- registratie in de GBA niet kan worden opgevat als oorzaak van het bezit van die nationaliteit. Daar gaat uitsluitend dat andere land over. Men zal dus die nationaliteit aktief moeten aanvragen.

- indien wijzigingen in het nationaliteitsrecht van dat andere land tot gevolg hebben dat een in de GBA ingeschreven persoon van rechtswege de nationaliteit van dat land verkrijgt (of verliest), dit gegeven in de GBA wordt verwerkt. Maar als betrokkene dat niet meldt...

Afijn, weer een stukje duidelijkheid.

Update 22 apr. 2015
Stamreeks Sprangers
In de stamreeks Sprangers zijn vanaf generatie V aanzienlijke wijzigingen aangebracht!

Update 24 apr. 2015
Stamreeks Veen

Generatie I

Jan Berends Veen, † voor 23-4-1846, zeeman, schipper, tr. voor 4-8-1814 Antje Jans Poort */~ Westerlee en Heiligerlee 5/9-9-1787, naaister, dv Jan Berents Poort en Aaltje Mennes

Uit dit huwelijk:

Generatie II

Willem Veen, *Westerlee gem. Scheemda 15-9- 1824, †Westerlee 22-8-1904, schoenmaker, klompmaker, lintwever, tr. Winschoten 23-4-1846 Hillechien Bosch *Winschoten 8-5-1825, †Winschoten 19-9-1855, naaister dv Antje Harms Bosch

Uit dit huwelijk:

Generatie III

Koene Veen *Winschoten 20-1-1847, †Groningen 21-1-1929, arbeider, tr. Groningen 9-10-1873 Sippina (ook: Siphia) Avontuur *Veendam 31-7-1843, †Groningen 10-9-1878, naaister, dv Johannes, kastelein en Aaltje Roelfs van der Veen

Bij dit huwelijk wordt geëcht (aangetekend te Groningen 13-10-1873):

Generatie IV

Derk Veen *Groningen (Academisch Ziekenhuis, G162) 24-12-1871 tr. Ngawi (NI) 16-7-1906 Eugenie Susanna Kreefft *Kordjo 5-6-1881

Vermelding huwelijk Veen x Kreefft in de Regeringsalmanak 1907

Uit dit huwelijk:

Generatie V

Gerardina Alexandrine Sephina Veen *Magelang (NI) 8-10-1908, klerk burgerlijke stand tr. Bandoeng 3-5-1930 Cornelis Gerardus Anton Sprangers *Düsseldorf (Gmy) 5-12-1906, † Den Haag 22-12-1983, korporaal [brigadier] 4th battaljon infanterie Tjimahi, sergeant majoor KNIL, magazijnmeester

Update 8 mei 2015:
Verder onderzoek in het Nationaal Archief resulteert nog in een aantal feiten over de carrière van sergeant-majoor Sprangers. Daar, in het NA, ligt het stamboek waarin een aantal lezenswaardige zaken over hem zijn vastgelegd.

Hoewel noch zijn huwelijk noch zijn andere negen kinderen hier genoemd worden, wordt wel zijn jongste dochter, de aan boord van de SS Ranchi geboren Esther vermeld.

Ook de verbintenissen die hij in de loop van de jaren is aangegaan, zijn hier vastgelegd. Genoemd wordt o.m. dat hij op 7 oktober 1925 bij 1e Regiment Huzaren als hoefsmid in dienst is getreden. Elders staat dat hij op 14 december 1927 te Rotterdam is ingescheept op de SS Tambora, een schip van de Kon. Rotterdamsche Lloyd. Op 15 januari 1928 komt hij aan in Batavia. Of hij toen nog in het bezit was van zijn tekengeld van ƒ400 dat hij op 31 oktober 1927 had ontvangen...

In 1946 wordt het gezin Sprangers geëvacueerd uit Indië. Op 17 juni komen ze met de MS Tegelberg aan in Holland maar al op 6 december 1946 keren ze terug. Tijdens dit verblijf in Nederland wordt dochter Eugenie in Apeldoorn geboren.
Cornelis Sprangers ontvangt de Zilveren Gesp voor trouwe dienst. Hij beëindigt zijn diensttijd bij het KNIL en treedt in dienst bij de Koninklijke Landmacht. Het is 31 december 1952 en hij is 46 jaar oud. Het gezin heeft dan een van de meest roerige perioden in de geschiedenis van het na-oorlogse Nederland meegemaakt.

Literatuur:

Landed families of Britain and Ireland, http://landedfamilies.blogspot.com/2013/06/45

P&O Heritage, ship fact sheet Ranchi, http://www.poheritage.com/

Nationaal Archief a.i. 2.13.103 inv.nr. 178, 220, 299, 302
Nationaal Archief a.i. 2.10.50 inv.nr. 295 folio 47588

De site van Herman van Oosten: http://www.passagierslijsten1945-1964.nl/

De site van de Koninklijke Bibliotheek: http://www.delpher.nl/

Alle genealogische gegevens komen van https://www.wiewaswie.nl/, http://zoekakten.nl/ en http://search.arch.be/nl/tips/98-parochieregisters. 

---

[1] Photo ex http://www.npg.org.uk/

[2] The Peninsular and Oriental Steam Navigation Company

[3] SS Ranpura, SS Rawalpindi and SS Rajputana

[4] Ongeveer 973 passagiers waarvan 781 iets met het KNIL te maken hadden

[5] 8+38+24. Gebaseerd op deze getallen en de duur van de reis, zou ik op 56 gegokt hebben.

[6] In 1950 vertrokken 95 schepen naar Nederland met een totaal van meer dan 100.000 passagiers.

[7] SS Goya

[8] Leids Dagblad, 26 September 1950

[9] De meeste moeders zullen terzijde gestaan zijn door Lt. 2e kl. dr. W.L.R. Loomans uit Venlo. Limburgs Dagblad 26 September 1950

[10] Naar ik aanneem is dit de lokale scheepstijd.

[11] http://www.searates.com/reference/portdistance/

[12] Volgens de aalmoezenier zijn de namen van deze baby Antoinetta Maria Ranchitta. dat is waarschijnlijk baby #7,  Antoinette Ranchia Schwarzler.

[13] The letters (a), (b) and (c) refer to the baby, the father and the mother respectively. ~, *, † and m stand for baptized, born, died and marries.

[14] http://goulooze.blogspot.nl/2011/08/baby-boat-baptism.html

[15] http://patmcast.blogspot.com

[16] 1) Thomas, 2) Elizabeth (Betty), 3) Charles Thorburn, 4) Robina Scott, 5) William, 6) Susan, 7) George Herbert, 8) Henrietta Mary, 9) Margaret Kathleen, 10) Jean Ellison, 11) Rachael Forrester, 12) John Mansfield, 13) Richard Graham