The sea gives, the sea takes

Voor een samenvatting in het Nederlands, zie na de Engelse tekst

The fact that The Netherlands was a neutral country during WWI, did not mean that they were not involved. The German invasion of Belgium caused thousands and thousands of people to flee from the country to their northern neighbour. Aircraft of both parties were involved in air fights close to Dutch aerospace. Often they had to make emergency landings or crashed on Dutch soil with subsequent internment of their crews. Also, the North Sea was the theater of acts of war.

One of these acts concerned a clash between English and German warships. On Monday afternoon, 22 January 1917, the VI. Torpedobootsflottille left the German naval port of Wilhelmshafen. The flotilla's flagship was the V69, commanded by corvette captain Max Schultz, who was on board this ship. Their destination was the Belgian port of Zeebrugge. It was freezing weather with temperatures far below zero.

Apparently, the English had gotten wind of the German sailing route. They gathered several warships and positioned those off the coast of Zeeland and near Hoek of Holland. Somehow the Germans managed to avoid the English and slipped through their lines. But just before the breakthrough, one of the English gunboats fired a few lethal grenades onto the V69 seriously wounding the flotilla commander and killing others. Although the ship was heavily damaged, her captain managed to steer her to the neutral port of IJmuiden. 

Img. 1 The V69 in IJmuiden 1].
She looks like a floating scrap heap but eventually she
returned to her homeport Wilhelmshafen.

Upon arrival there appeared to be eight men dead and many wounded crew. Six bodies were buried in IJmuiden, two in Germany and the wounded went to hospitals in IJmuiden and Amsterdam. After having recovered the crew was interned. However, two of them escaped that fate, they went into hiding in IJmuiden. One of them even married an IJmuiden girl.

When I first read this V69 story 2] that last sentence triggered my imagination. I wondered if it was possible to uncover the man's name and that of his IJmuiden wife. Was it possible to find out what became of him? 

Although I knew very little, I assumed he had a German-sounding name. I also knew he got married in IJmuiden in the years after he arrived there. Armed with this 'knowledge' I started looking at available sources such as the population registers and registers with marriage records.

The latter uncovered a likely and only candidate. His name was Wilhelm Hermann Heinrich August Eickhoff and he was a stoker by profession. The surname Eickhoff is not unknown in Holland but his baptized names are typically German.

Img. 2 Marriage Eickhoff x van der Wel
concluded in Velsen on March 18, 1920 3]

In the marriage supplements a.o. his German birth certificate (Herford [D], September 6, 1883) and a sworn translation thereof are included. There is also a letter from the German consul stating that Wilhelm seine Deutsche Reichsangehörigkeit durch Zeitablauf verloren hatte. In other words, he lost his German citizenship (already in 1912) "due to the passage of time". Apparently, he was abroad and did not report back in time to a German embassy indicating he was alive or making a statement that he still appreciated his German citizenship. 

This loss of his citizenship being a fact, the German Navy evidently had no problem with this circumstance.

The marriage certificate also mentions Wilhelm's marriage witness. His name is Antoon Hendrik Roth. Although his last name sounds German, he is Dutch. In a way, he is a colleague of Wilhelm. At one time he served as a stoker in the Dutch Royal Navy.

Wilhelm's wife, Aaltje van der Wel, is a local girl from Velsen of which IJmuiden is a part. Looking at all the 'evidence', I am 99.9% certain that Wilhelm is the anonymous person mentioned in the V69-article. The fact that apart from Wilhelm there are no other qualifying candidates, removes the little hesitance that I might have left.

Still, it would be nice if Wilhelm could be given a face. There is a picture of some of the surviving V69 crew members.

Img. 3 Eight V69 crewmembers and two Dutch troops 1].
Does anyone recognize Wilhelm Eickhoff?

It is far from certain that Wilhelm is pictured here but it is worth a try.

Now that I knew the couples' names, I wondered what the future had in store for them. Initially, there was very little information I could find. Fortunately, there is a database of historical newspapers (and periodicals, etc.) in The Netherlands. There I found an official notification of the death of Wilhelm's wife, Aaltje.

Img. 4 The City of Amsterdam's publication of the death of
Aaltje van der Wel 4]

She died at 77 years old in Amsterdam the week before October 25, 1962. The notification also mentioned that she was the widow of W.H.H.A. Eickhoff. So Wilhelm passed away before that date but his notification I could not find.

In The Netherlands, we are fortunate to have a central archive of the deceased. Within a certain timeframe (1939-1994), there is a card for everyone who died here. However, consulting this archive did not produce any results. So did Wilhelm die before 1939? Or did he return to Germany? Or ...

The a.m. notification mentions that Aaltje was Wilhelm's widow. That means that they did not divorce. That implies that on the archive card showing Aaltje's decease, there could be information about her husband's decease. So it was time to order Aaltje's card 5] and this is what it looks like.

Img. 5 Person card Aaltje van der Wel - front

                
The card shows the usual data of Aaltje including her marriage to Wilhelm. There is no sign of a divorce. Aaltje passed away on October 24, 1962, at 77 years old. After having lived in Velsen, she moved to Amsterdam in 1943. The card shows two addresses which can be checked in the Amsterdam City Archive. On neither address, there is a mention of Wilhelm. So my assumption is that he died before Aaltje departed from Velsen. Besides, Wilhelm's last name is misspelled: Eikhoff i.s.o. Eickhoff.

The backside of the card is used to register children from this marriage. But as you can see, there are none. That could be an indication that something happened in the early years of his marriage.

Img. 6 Person card Aaltje van der Wel - back

The letter from the German Consulate regarding Wilhelm's loss of his German nationality is mentioned. And there is some pencil scribbling which I found difficult to decipher. But magnifying the text a bit helped. The gist of the text is that Wilhelm passed away on board the Pollux on December 16, 1921. After the ship's name, a reference is mentioned: IJM 339. 

Well, the date answers several questions. The marriage of Aaltje and Wilhelm lasted less than two years; Aaltje was widowed when she was 37.

I was curious to find out whether Wilhelm's passing away on the Pollux had been in the news. So again I consulted the database with historical newspapers issued in/after December 1921 and found what I was looking for.

Img. 7 Newspaper article voicing the anxiety
about the non-arrival of the Pollux 4]

The article reports that the fishing boat Pollux left the port of Grimsby (UK) with destination IJmuiden. The boat's registration is IJM 339. She should have arrived in her home port before Christmas. But now that she didn't, it was assumed she went under taking all nine crew with her. The name of the shipowner was mentioned as well as the names of the crew, among them engine-man W.H. Eikhof. His last name is spelled slightly differently (again) but no doubt this is our Wilhelm. So the navy man went back to sea not to return ...

This newspaper clipping also gives the solution of the IJM 339 code on the person card mentioned earlier. All Dutch fishing boats have registration letters indicating their homeport. In this case, IJM is IJmuiden. To get an idea of what this boat looked like, I looked up where she was built. And that was on a wharf near Arnhem, the Arnhemsche Stoomsleephelling Maatschappy (ASM). Shipowner Praxis ordered several similar trawlers there a.o. the IJM 44 baptized Plejaden. 

Img. 8 Steam trawler Plejaden, IJM 44, 
measurements 44,98 x 7,16 x 3,00 meters
138 gr. reg. tons 6]

The Plejaden was built in 1917 and operational until she was sold in 1922. Eventually, she became the property of the British Royal Navy as a minesweeper. I assume that the Pollux was her sister ship and looked alike. The latter made her maiden trip in 1919.

The reason why the Pollux went under on that day in December 1921 is unknown. It could be caused by a mine of which many floated around during WWI. Stormy weather was also mentioned. However, weather reports of December 15 and 16 did not mention anything indicating high winds.

Img. 9 A letter from a maritime inspector mentioning a grapevine 
story that was told in IJmuiden 7]

Also, it was rumoured that the IJM 339 was overloaded with coal. In any case, an official investigation into the cause did not reveal why the Pollux disappeared. Her seaworthyness was examined recently and the shipowner declared that the ship was in fine condition.

Img. 10 The shipowner's letter mentioned the state in which the ship was
(in good condition) and the names of the crew. 7]

That was the end of Pollux's official life. The cause of her disappearance will forever remain a riddle and her crew will probably rest on the bottom of the North Sea. A few years earlier, Wilhelm was lucky enough to survive the shelling of the V69 and was brought ashore in IJmuiden. But then he was unaware that the North Sea would take its toll a few years later.  

Samenvatting in het Nederlands

Sommige mensen hebben merkwaardige hobbies. Zo ben ik een liefhebber van het bezoeken van begraafplaatsen. Dat zijn vaak, niet altijd, fraai aangelegde gebieden van dikwijls historische en culturele waarde. Ook de genealoog in mij mag daar graag rondkijken. Mocht u bij leven al tot rust willen komen, dan zijn begraafplaatsen zeer geschikte plekken!

In het kader van deze liefhebberij ben ik donateur van dodenakkers.nl en ontvang daar ook de (gratis) nieuwsbrief van. In de laatste nieuwsbrief stond een artikel over een grafmonument in IJmuiden.

Het verhaal ging over een "zeeslag" tijdens de Eerste Wereldoorlog voor de Nederlandse kust. Het was een gevecht tussen Engelse en Duitse schepen waarbij de Duitse torpedoboot V69 zwaar beschadigd raakte (zie img.1). Zo zwaar dat de boot met een sleepboot naar IJmuiden gesleept moest worden.

In totaal waren er acht doden te betreuren, waarvan er zes in IJmuiden zijn begraven. Op twee na werden de overige bemanningsleden geïnterneerd (Nederland was neutraal). Van die twee is er eentje in IJmuiden gebleven en uiteindelijk met een meisje uit IJmuiden (uit Velsen bleek later) getrouwd. In het artikel stond geen naam van dit V69-bemanningslid genoemd. En dat intrigeerde mij, zou het mogelijk zijn  om die Duitse bruidegom een naam te geven (zie img. 3)?

Uit het verhaal zijn een paar gegevens te halen die als handvat kunnen dienen voor een zoektocht. Dat zijn: een man met een waarschijnlijk Duits klinkende naam en een huwelijk dat (kort) na 1917 heeft plaats gevonden in waarschijnlijk IJmuiden. Met die feitjes op zak vind je bij de huwelijksakten van de gemeente Velsen, waaronder IJmuiden valt, op 18 maart 1920 het huwelijk van Wilhelm Hermann Heinrich August Eickhoff en Aaltje van der Wel (zie img. 2). Een veel Duitsere naam is er voor een bruidegom in dat archief niet te vinden. Wilhelm is geboren in Herford op 4 september 1883, Aaltje is geboren in Velsen op 14 november 1884.

Nu ik dit gevonden had vroeg ik me af wat er verder van Wilhelm en zijn vrouw geworden was. In Delpher vond ik het overlijden van Aaltje in Amsterdam in oktober 1962 (zie img. 4). Uit dat bericht van de burgerlijke stand was op te maken dat Wilhelm eerder moet zijn overleden omdat Aaltje daar genoemd stond als weduwe. Maar over haar echtgenoot was verder niets te vinden. 

Gelukkig hebben we in Nederland het persoonskaartensysteem gehad. Van iedere persoon, overleden in de periode 1939-1994, is er in principe een kaart die bij het CBG bewaard wordt. Maar helaas, van Wilhelm geen kaart. Wel van Aaltje (zie img. 5) met o.m. de informatie dat ze tijdens de oorlog naar Amsterdam was verhuisd. Op beide adressen woonde ze alleen, althans Wilhelm wordt niet genoemd. Dus die zou dan al eerder moeten zijn overleden. 

Hoewel de achterkant van de kaart (zie img. 6) zo goed als leeg was (Aaltje had dus geen kinderen) stond er in potlood nog een interessante mededeling gekrabbeld. Daaruit viel op te maken dat er sprake was van het overlijden van Wilhelm op 16 december 1921 a/b van de Pollux. Ook de vermelding dat van dat overlijden niets geregistreerd was bij de burgerlijke stand in Velsen.

Het huwelijk had dus minder dan twee jaar geduurd en Aaltje was al op 37-jarige leeftijd weduwe. 

Na de naam van de Pollux was nog IJM 339 geschreven. Het bleek dus een vissersschip uit IJmuiden te zijn en daarover was in Delpher het nodige terug te vinden (zie img. 7).

Het schip was op 16 december 1921 vertrokken uit de haven van Grimsby in Engeland. Dat was het laatste dat van de Pollux gezien is. Het schip is nooit in IJmuiden aangekomen en moet dus met man en muis zijn vergaan. Hoewel het schip een bemanning had van tien personen, waren er maar negen man aan boord. Het verhaal was dat stoker Anthonie Johannes Christiaan Evertsen in Grimsby was achtergebleven omdat hij het weer te slecht vond. Maar in weerberichten van die dagen is over slecht weer niets terug te vinden.

De namen van alle bemanningsleden werden in de krant genoemd. Daaronder 2e machinist W.H. Eikhof. Hoewel zijn naam wat anders geschreven staat, is dit duidelijk Wilhelm die dus kennelijk zijn oude beroep van zeeman weer had opgepakt. 

Het is een carrière vol tragiek geweest. In 1916 tenauwernood ontsnapt aan het geweld tijdens een zeeslag op de Noordzee en vijf jaar later toch verdronken in diezelfde Noordzee.

De IJM 339 werd in 1919 gebouwd door de Arnhemsche Stoomsleephelling Maatschappij. Van het schip heb ik geen foto's gevonden. Wel van de Plejaden, de IJM 44 (zie img. 8), waarvan ik vermoed dat het een zusterschip van de IJM 339 is. Ook dit schip is gebouwd voor de reder van de Pollux, de Visscherij-Maatschappij Praxis.

Er is officieel onderzoek gedaan naar de reden waarom de Pollux (kennelijk) is gezonken. In die tijd dreven er nogal wat zeemijnen rond die de nodige ongelukken hebben veroorzaakt. Ook deden er geruchten de ronde dat er in Grimsby teveel steenkool geladen zou zijn (zie img. 9). Maar die werden ook weer tegengesproken. Hoe dan ook, de zeewaardigheid was recent nog vastgesteld en de reder heeft verklaard (zie img. 10) dat het schip in goede conditie was. Op zich weinig verrassend voor een schip van amper twee jaar oud.

Met deze vaststelling kwam er een eind aan het bestaan van de Pollux. Voor zover ik weet is er nooit meer iets van schip of bemanning vernomen. De laatsten hebben dus naar alle waarschijnlijkheid een zeemansgraf gekregen.

Naast Wilhelm en de in Grimsby afgemonsterde (?) stoker Evertsen, bestond de bemanning uit:

Schipper Albert Blok uit Egmond aan Zee

Stuurman Leendert Zwart uit Egmond aan Zee

Machinist Reindert Koelemey uit Velseroord

Kok P. Zwart uit Egmond aan Zee

en de matrozen

Jan Blok en P. Blok beiden uit Egmond aan Zee

J(ohannes) Lagas en J. Baak beiden uit Scheveningen

1] De Katholieke Illustratie d.d. 3 February 1917 via delpher.nl

2] Dodenakkers.nl The Dutch article tells the story of a German war memorial in IJmuiden. Here for the first time, I read about the existence of the unknown German Navy man. 

3] WieWasWie.nl 

4] Delpher.nl

5] CBG.nl

6] Gelders Archief, NL-AhGldA_2025_1298.166-0001.jpg, Public Domain Mark 1.0 licentie

7] Website VissersNamenMonument Scheveningen