Sterven in bed is doodgewoon

For the English version of this story please click here.
Sterven in bed mag dan doodgewoon zijn, dat geldt niet voor iedereen. Het gaat in ieder geval niet op voor de drie mannen in dit verhaal, een verhaal dat begint in het westen van Nederland in de Tweede Wereldoorlog. Maar laat ik eerst de personen om wie het hier gaat voorstellen. In alfabetische volgorde komen we tegen Johannes Marinus Dronkers (46), Jan Bruno de Langen (21) en John Alphonsus Mulder (26). Ik laat het verleden van deze mannen maar even voor wat het is omdat dit verhaal over hun toekomst gaat, of liever over hun laatste dag in dit aardse tranendal. Maar een paar personalia kan ik wel noemen.

Dronkers werd geboren in Nigtevegt (Utr.) op 6 April, 1896. Zijn vrouw was de in 1926 33 jaar oude Elise Antoinette Eleonora Seignette. Ze trouwden in Velsen (NH) op 10 juni in dat jaar. Voor zover ik weet hadden ze geen kinderen. Na een tijdje verhuisden ze naar Oegstgeest en in 1932 naar Den Haag. Hun laatste adres daar was in de Valeriusstraat 55.

De Langen en ik hebben een paar dingen gemeen. We zijn beiden in Den Haag geboren terwijl zijn grootouders mijn overgrootouders zijn. Ik ben dus zijn achterneef. Jan Bruno is geboren op 21 april 1921. Wij hebben samen zo'n 50 jaar op deze aardkloot doorgebracht zonder elkaar ooit te ontmoeten. Maar hij heeft tijdens de oorlog onze Koningin Wilhelmina ontmoet! Dat dan weer wel. Hij werd onderscheiden met het Bronzen Kruis omdat hij uit bezet Nederland wist te ontsnappen. In augustus 1944 kwam hij aan wal in Normandië als lid van de Prinses Irenebrigade en was hij betrokken bij de bevrijding van Nederland. Ondanks zijn waarschijnlijk heldhaftig gedrag bleef hij de rest van zijn leven vrijgezel.

Persoonsbewijs van Jan Bruno de Langen uitgegeven op 11 juli 1941
(Met vriendelijke toestemming van David Tremain)

Mulder bracht zijn jeugd door in Nederlands Oost-Indië. Hij is op 24 september 1915 geboren in Soerakarta op Java. Klaarblijkelijk was hij daar betrokken bij de krant Het Nieuws van den Dag voor Nederlandsch-Indië want in 1939 kwam hij naar Nederland als correspondent voor die krant in Den Haag. Later werd hij ambtenaar op het Ministerie Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. Op z'n 47e hij trouwde hij op 11 juli 1962 met de 21-jarige Erika Hedwig Sauer. Ondanks haar Schevenings aandoende naam was zij afkomstig uit het Duitse Bad Kreuznach en daar geboren op 14 augustus 1940. Ze kregen twee dochters: Hedwig Elisabeth Lucia Maria (11 januari 1963) en Lucia Maria Christina Petra (18 mei 1964), beiden geboren in Den Haag..

Mulder's werkgever in 1939. De naam van de hoofdredacteur in 1934 is ook Mulder 
maar van een familierelatie is niets bekend.

Ook deze drie mannen hadden een paar zaken gemeen. Om te beginnen woonden ze op een bepaald moment allemaal in Den Haag. In het begin van de veertiger jaren werkten de drie bij de PTT en op enig moment kregen ze het idee om naar Engeland te ontsnappen, mogelijk om daar als militair dienst te nemen.
Ze waren niet de enigen die dat probeerden. Alles bijelkaar bereikten zo'n 1700 personen, waarvan 50 vrouwen, tijdens de oorlog de overkant van de Noordzee. Anderen reisden via Frankrijk en Spanje en ook nog via andere routes. Zij staan bekend onder de verzamelnaam Engelandvaarders.

De mannen hadden de beschikking over een motorbootje dat in de haven van Hellevoetsluis lag. Eigenlijk had ik geen idee waarom ze van daaruit wilden vertrekken. De enige reden die ik kon bedenken was dat de Duitsers daar wat minder aanwezig waren dan elders. Maar of dat opwoog tegen het nadeel van drie mannen, die herhaaldelijk het risico moesten nemen om daar naar toe te reizen om voorbereidingen te treffen... Maar er zijn ook verhalen dat de Duitsers redenen hadden om ze weinig in de weg te leggen. Mogelijk ging die passiviteit nog wel verder.
De drie verlieten Hellevoetsluis op 16 mei 1942 op weg naar Harwich, 125 mijl naar het westen. Twee dagen later werden ze opgemerkt door een trawler van de Britse Marine, HMT Corena.

HMT Corena
Bron: www.harwichanddovercourt.co.uk

Zoals het geval was bij alle Engelandvaarders, werden ze, na aankomst in Harwich, overgedragen aan de Nederlandse Geheime Dienst die daar opereerde onder verantwoordelijkheid van de Nederlandse regering in ballingschap. De Langen en Mulder werden spoedig vrijgelaten maar Dronkers werd steeds weer verhoord door kolonel Oreste Pinto, één van de topfiguren van de Geheime Dienst. Pinto had weinig vertrouwen in Dronkers. Na enige tijd ontdekte hij geheime codes in het Nederlands-Engelse woordenboek dat Dronkers bij zich had. Op 't laatst bekende hij lid te zijn van de NSB en zich te hebben laten overhalen om als spion voor de Duitse Abwehr, de geheime dienst, naar Engeland te gaan. Na maanden verhoord te zijn en een rechtzaak in de beroemde/beruchte Old Bailey, werd hij op 13 november 1942 schuldig bevonden en ter dood veroordeeld. Op 31 december 1942 werd hij opgehangen in de Londense Wandsworth gevangenis. Johannes was 46 jaar toen de grond onder zijn voeten wegviel...

Update 9 december 2016: Na lezing van het hierna genoemde boek Rough Justice, moet ik tot de conclusie komen dat de rol van de Nederlandse Geheime Dienst niet zo groot is geweest als hierboven geschetst. Ook is er in deze zaak nauwelijks enige betrokkenheid geweest van kolonel Oreste Pinto. De ontmaskering van Dronkers, zo daar al sprake van is, komt zo goed als zeker op het conto van de Britse Geheime Dienst MI5.

Schaalmodel van de galg in de Wandsworth gevangenis.
Onder het luik zit een gat van ruim 2 mtr.
Bron: www.capitalpunishmentuk.org 

The Sun, Sydney, Jan. 2,1943

Van het leven van mijn achterneef Jan De Langen van na de oorlog, weet ik heel weinig. In een krantenbericht staat dat hij een wat bijzondere man was. Dat bericht was naar aanleiding van een tragisch voorval. Het bleek dat hij verzamelaar was van lompen en oude kranten; daarnaast hield hij honderden muizen in zijn huis aan de Hollanderstraat in Den Haag. Het was dus niet zo verbazingwekkend dat de buren gingen klagen. Daarop besloot de Gemeente Den Haag om het huis te laten schoonmaken. Maar vlak voordat dat zou gebeuren, brak er brand uit in het huis en kwam Jan  om het leven. Het vermoeden bestaat dat de brand op 19 mei 1993 moedwillig was aangestoken. Jan was 72 jaar toen hij er een eind aan maakte...

De Telegraaf, 21 mei 1993

Zoals hiervoor al gememoreerd was Mulder getrouwd en had hij twee dochtertjes. Verhuizen leek wel een hobby van hem te zijn. Toen hij op 20 september 1939 uit Indië in Den Haag arriveerde ging hij op het adres Teunisbloemlaan 6 wonen. Minder dan 20 jaar later verhuisde hij naar de Melis Stokelaan 1998 maar in de tussentijd woonde hij op nog 19 (!) adressen. In die hele periode verdween hij ook nog twee keer geheel uit zicht. Eerst voor 6 weken in 1946 en daarna gedurende bijna een jaar rond 1950/1951. Ik heb geen idee waar hij naar toe is geweest. Als ambtenaar leidde hij een onopvallend leven. Maar op 9 augustus 1964 maakte hij een eind aan zijn anonieme bestaan. De lezers van het Algemeen Handelsblad konden de volgende dag kennis nemen van deze krantenkop:

Algemeen Handelsblad, 10 augustus 1964

De pagina met complete artikel staat aan het eind van deze post weergegeven. Het komt er op neer dat zijn huwelijk niet zo goed ging, hij was al gescheiden van tafel en bed en zijn vrouw verbleef met haar kinderen in het Scheveningse Maria Stella, een instelling voor ongehuwde moeders. Een paar keer per week kreeg Erika daar bezoek van haar man John Mulder. Hij probeerde haar dan te overtuigen weer terug naar huis te komen. Maar op 9 augustus had hij kennelijk andere ideeën. Hij had een bijl meegenomen naar Scheveningen en daar aangekomen sloeg hij zijn jongste dochter dood en, op een hogere etage, ook zijn vrouw en andere dochter. Toen hij daar in het nauw werd gedreven door een politieman, sprong hij uit het 8 meter hoge raam aan de gevolgen waarvan hij een paar dagen later overleed. Mulder was 48 jaar oud toen hij de sprong waagde...

Het is toch op z'n zachtst gezegd merkwaardig dat drie mannen, die in de oorlog gezamenlijk uit het bezette Nederland ontsnapten om elders een nieuw leven op te bouwen, alle drie op een zo geweldadige manier om het leven zijn gekomen. Het mag dan spectaculair zijn, laat mij dan maar doodgewoon sterven in bed...

Epiloog

Op 5 september van het vorig jaar kreeg ik een mailtje van ene David Tremain. Hij had op dit blog een post gevonden over mijn achterneef Jan Bruno de Langen. Zijn belangstelling voor hem werd gewekt omdat hij doende was een boek te schrijven over de veronderstelde spion Dronkers. Hij wilde graag weten of ik nog informatie over mijn achterneef had. Enfin, in de loop van het afgelopen jaar heb ik David geholpen om hier en daar wat vragen over "Nederlandse zaken" op te helderen, ook op het gebied van de genealogie. Het boek is inmiddels gepubliceerd en David schrijft uitgebreid over de drie Nederlanders die in mei 1942 de haven van Hellevoetsluis verlaten hebben. Hij heeft uitgebreid gebruik gemaakt van sinds kort openbare dossiers uit de Britse National Archives en daar een intrigerend boek over geschreven. Op de binnenflap stelt hij de vraag of Dronkers nu echt schuldig was of dat hij door de Britse autoriteiten tot voorbeeld is gemaakt in het door de oorlog verscheurde Groot Brittanië. MI5, de Britse geheime dienst, maakte er in die dagen een gewoonte van om gearresteerde Duitse spionnen te overtuigen om terug te gaan naar bezet gebied om daar voor de Britten te spioneren. Waarom is dat niet gebeurd in dit geval, zo vraagt David zich af. Kortom, een zeker ook voor Nederlandse lezers een bijzonder interessant boek.

Foto van Jan Bruno de Langen uit Rough Justice

Het boek kan besteld worden bij de uitgever Amberley Publishing, het ISBN nummer is 9781445661582. Het is ook beschikbaar als e-boek via Amazon.com, ISBN 9781445661599. De (gereduceerde) prijzen zijn in Engelse Ponden en nog nooit stond het Pond zo laag, dus...

PS
In het bijzonder Haagse lezers hebben misschien nog ergens het vage idee dat er in augustus 1964 nog iets memorabels in Den Haag is gebeurd. En dat klopt! Op zaterdag 8 augustus was het roemruchte concert van de Rolling Stones in het Kurhaus in Scheveningen. Het publiek werd daar zo opgewonden van dat ze de zaal haast letterlijk hebben afgebroken en de politie het concert heeft moeten stoppen waarna ontruiming volgde. Op de krantenpagina hieronder is te zien dat John Mulder zij aan zij wordt genoemd met de Rolling Stones.

Uit: Algemeen Handelsblad, 10 augustus 1964