Al geruime tijd vroeg ik mij af wie toch de personen waren
die op mijn rommelmarktbordje genoemd worden. En zowaar, ik wijd er één
blogje
aan en
Henk van Kampen, op Twitter
bekend als
@h_vk, zet mij op het goede
spoor. Dank!
Hieronder het verhaal van het bordje, voor zover mij dat nu
bekend is.
Eerst maar iets waar ik nog steeds niet achter ben n.l. wie
het bordje heeft beschilderd. De goede man, of vrouw, heeft heel behulpzaam
zijn of haar initialen op de achterkant gezet. Daar lijkt te staan: PvB of heel
misschien, maar dat denk ik niet, P.B.
Helaas, in het bekende werk Nederlandse keramiek- en glasmerken 1880-1940, komt PvB niet voor. Het
zou natuurlijk een schaaltje kunnen zijn van een kunstenaar die na 1940
begonnen is. Maar daar geloof ik in dit geval niet zo in. Dus zijn/haar naam
blijft nog even een vraagteken.
Op basis van gevonden gegevens in voornamelijk het
Stadsarchief Amsterdam, kan de volgende tijdlijn van gebeurtenissen in het
leven van Cor en Jennij samengesteld worden.
Tijdlijn
 |
| Aanvraag paspoort C.J.R. Molenaar |
9-8-1894 geboorte Cornelis Jacobus Romanus Molenaar in Hoorn
17-9-1901 geboorte Jenneke Geertruida Zeller in Wageningen
7-3-1913 Cor wordt vrijgesteld van dienst (broederdienst)
14-10-1922 Cornelis en Jenneke trouwen in Petershagen (D)
15-8-1923 geboorte van dochter Geertruida Margaretha
Molenaar in Eggersdorf (D)
10-8-1933 vestigt het gezin zich in Amsterdam in de
Mercatorstraat 3; ze komen met z’n drietjes uit Eggersdorf
28-12-1934 verhuizing naar Hudsonstraat 147 hs; het gezin
bestaat uit 3 personen
27-5-1936 verhuizing naar Hoofdweg 426 hs; het gezin bestaat
uit 3 personen
22-3-1939 verhuizing naar Groenburgwal 33 1h; het gezin
bestaat uit 3 personen
29-4-1941 verhuizing naar Nieuwendijk 84 I; het gezin
bestaat uit 2 personen
19-7-1941 Cor krijgt persoonsbewijs (PB) nr. 347530, dochter
Geetruida nr. 347564
26-8-1941 Jennij krijgt PB nr. 577474
17-2-1942 Cor vraagt een paspoort aan (voor Duitsland)
18-2-1942 Cor kan zijn paspoort ophalen
23-2-1942 Cor vertrekt in het kader van de Arbeitseinsatz naar
Hamburg en wordt te werk gesteld bij Mij Noorderveld
25-2-1943 inbraak bij Jennij Zeller op de Nieuwendijk 84 I
 |
| Aangifte van de inbraak bij Jenneke Zeller op 27-2-1943 |
27-2-1943 doet Jennij kort na 6 uur ’s avonds aangifte van
de inbraak bij de politie
28-3-1945 dochter Geertruida overlijdt in het
Kreiskrankenhaus in Krumbach (D) o.m. aan roodvonk. Ze woont op dat moment in
Breslau, tegenwoordig het Poolse Wroclaw.
27-6-1978 Cor overlijdt in Amsterdam
7-8-1986 Jennij verhuist naar Roetersstraat 2, het Dr.
Sarphatihuis waar later o.a. Ramses Shaffy verbleef
10-2-1989 Jennij overlijdt in Amsterdam
Het verhaal o.b.v. de tijdlijn
Bij nadere beschouwing van al deze gegevens, is er aantal
opvallende zaken die allemaal om één thema draaien: Duitsland.
Voor Duitsland heeft het echtpaar kennelijk een zekere
fascinatie. Om (mij) onduidelijke redenen vindt het huwelijk van Cor en Jennij in
1922 plaats in het Duitse Petershagen, iets ten oosten van Berlijn. Dochter Geertruida
wordt bijna een jaar later in Eggersdorf geboren. Dat lijken twee verschillende
plaatsen maar de volledige naam van Petershagen is Petershagen-Eggersdorf.
In 1933 keert het hele gezin terug uit Eggersdorf. Tot ergens
tussen maart 1939 en eind april 1941 blijven ze met z’n drietjes geregistreerd
in Amsterdam maar op het adres Nieuwendijk 84 I blijkt dochter Geertruida in
april 1941 vertrokken. Waar naartoe is niet helemaal duidelijk. Wanneer zij
tegen het eind van de oorlog komt te overlijden, woont ze in het dan Duitse
Breslau. Maar omdat zij eind augustus 1941, dat is minimaal 4 maanden nadat zij
aantoonbaar het ouderlijk huis had verlaten, nog een persoonsbewijs uitgereikt
krijgt, moet zij toen nog in Nederland geweest zijn. Overigens overlijdt
Geertruida slechts 21 jaar oud in Krumbach, een plaats in de buurt van München
en bijna 800 km van Breslau. Zij staat dan te boek als ‘technisch tekenaar’. En
dat is iets heel anders dan lingerienaaister, het beroep dat op haar
persoonskaart genoemd staat.
Het Duitse aspect komt ook terug bij het aanvragen van een
paspoort door Cor. We schrijven 17 februari 1942. Een dag later is het klaar,
kom daar vandaag de dag nog maar eens om. Op het aanvraagformulier staat
genoemd dat het paspoort is bedoeld voor reizen naar Duitsland. Een paar dagen
later, op 23 februari, wordt duidelijk wat die reis inhoudt. Cor’s naam komt
voor op een lijst van het Gewestelijk Arbeidsbureau voor plaatsing van
arbeidskrachten in Hamburg.
 |
| Transportlijst arbeidskrachten Duitsland 23-2-1942 |
Het woord Arbeitseinsatz
zal sommigen nog bekend in de oren klinken. Voor anderen: dat was de door de
Duitsers verplichte tewerkstelling van mannen in Duitsland met als doel om de
Duitse productie van wapens tot en met gebruiksartikelen op peil te houden.
Immers, Duitse mannen waren nodig aan het front. Toen die Arbeitseinsatz eenmaal verplicht was, doken velen onder. En daar
zit nu net het merkwaardige aan het vertrek van Cor naar Duitsland. Toen hij in
februari 1942 afreisde (een germanisme is hier wel op z’n plaats) was dat verplichte
vertrek nog niet aan de orde. Die dwang begon pas in maart daarna.
Hoewel er ook voor die tijd al geworven werd voor werk in
Duitsland, lijkt de conclusie onontkoombaar dat Cor vrijwillig vertrok…
Nu was het niet ongebruikelijk voor steuntrekkers om, al dan
niet onder druk van het Arbeidsbureau, ook voor maart ’42 al in Duitsland te
gaan werken. Maar dat lijkt hier niet het geval; op de vertreklijst wordt niet
aangegeven dat Cor een steunnummer heeft. Bij anderen is dat wel het geval. Zijn
vertrek naar Duitsland blijft dus merkwaardig.
Tijdens alle naspeuringen heb ik niet boven water kunnen
krijgen wie de Jo en Henk zijn, die op de achterzijde van het bordje genoemd
worden. Het is logisch te veronderstellen dat die mensen tot de nabije familie
behoren. Daarom heb ik van beiden alle broers en zusters op een rijtje gezet.
Maar ook combinatie met aanwezige zwagers en schoonzusters levert geen Jo &
Henk-koppeltje op. Dus voorlopig, helaas.
Stamreeks
Hoewel het echtpaar Molenaar-Zeller een belangrijk deel van
hun leven in Amsterdam heeft doorgebracht, zijn beiden geen “echte
Amsterdammers” (van geboorte). Jennij komt uit Wageningen en Cor uit Hoorn. Dat
laatste verbaast niet zo, Molenaar is een goede Noord-Hollandse naam. Denk maar
aan de eigenaren van het ooit befaamde Wastora (wasmachines, stofzuigers, radio’s) in Zaandam en tevens oprichters
van de voetbalclub AZ’67 te Alkmaar, Cees en Klaas Molenaar.
Ik ben niet zover gegaan om te zien of er ook een
familierelatie tussen Cor, Cees en Klaas bestaat maar onmogelijk is dat zeker
niet. Wel heb ik een stamreeks van Cor samengesteld en die is zo Noord-Hollands
als het maar zijn kan.
 |
| Huwelijk Claas Alberts x Anna Cornelis Boon |
Generatie I
Claas Alberts [Molenaar]
tr. Wervershoof 30-1-1763
Antje Cornelis/Crelis Boon
Uit dit huwelijk:
Generatie II
Bij deze generatie de aantekening dat een “buurman” en een “bekende”
van zoon Jacob bij zijn overlijden verklaren a) dat hij geboren is in Andijk en
b) dat hij de zoon is van Klaas Alberts Molenaar en Antje Jans Boon. Deze
gegevens uit de 2e hand zijn waarschijnlijk niet geheel juist.
In Andijk is zijn doop niet te vinden maar het ziet er naar
uit dat er in Andijk überhaupt geen RK-dopen plaatsvonden maar wel in
Wervershoof. Daar is de doop te vinden van Jacob met de aantekening “Bang”. De
betekenis daarvan is dat hij afkomstig was uit De Bangerd
,
een buurt onder Andijk. Dus dat hij zelf vond en vertelde, dat hij van Andijk
was, is wel te verklaren. De naam ‘Molenaar’ is mogelijk rond 1811 aangenomen. Die
was dus bij het overlijden van Jacob volkomen
accepté maar bij het huwelijk van zijn ouders nog niet in zwang.
Ook bij het patroniem ‘Jans’ een vraagteken. In de
doopinschrijving van Jacob staat ‘Crelis’. En dat komt weer overeen met de ‘Cornelis’
die in de trouwinschrijving van Jacob’s ouders genoemd staat.
Hoewel ik gezocht heb naar andere personen in de doop- en
trouwboeken van Andijk en Wervershoof die in aanmerking zouden kunnen komen als
ouders van Jacob, heb ik die niet gevonden. Desalniettemin een klein voorbehoud
voor generatie I en de doopdatum van Jacob.
 |
| Huwelijk Jacob Klaasz Moolenaar x Afje Pieters Ruijter |
Jacob Klaasz Moolenaar, geb. Andijk/ws ged. Wervershoof
6-3-1771, RK, overl. Andijk 9-4-1847
tr. Wervershoof 22-1-1797, RK
A(e)(a)fje Pieters Ruijter, ged. Wervershoof 21-4-1777, RK, overl.
voor 9-4-1847, dv Pieter Dirksen en Aefje Jacobs
Uit dit huwelijk:
Generatie III
Klaas Molenaar, geb. Wervershoof 2-4-1807, dagloner
tr. Medemblik 4-5-1828
Catharina Kaldenbach (ook: Kaltenbag), geb. Hoorn 24-2-1805,
overl. Medemblik 9-1-1849 dv Hermanus Kaltenbag en Maria van Voorst
Uit dit huwelijk:
Generatie IV
Jacobus Molenaar, geb. Medemblik 15-12-1829, overl. Wervershoof
22-12-1878, dienstknecht, arbeider
tr. Wervershoof 28-1-1859
Gepje Gerrits, geb. Westwoud 11-12-1828, overl. Wervershoof
31-12-1874, arbeidster, dv Gerrit en Antje V/Fertelman
Uit dit huwelijk:
Generatie V
Nicolaas Molenaar, geb. Zwaag 10-12-1862, landbouwer, overl.
Hoorn 24-5-1924
tr. Hoorn 14-10-1889
Margaretha Geertruida Groot, geb. Hoorn ca 1865, overl.
Hoorn 29-3-1901, dv Cornelis en Geertje Schouten
Uit dit huwelijk:
Generatie VI
Cornelis Jacobus Romanus Molenaar,
geb. Hoorn 9-8-1894, RK, betonvlechter, overl. Amsterdam 27-6-1978
tr. Petershagen (D) 14-10-1922
Jenneke Geertruida Zeller, geb.
Wageningen 17-9-1901, NH, overl. Amsterdam 10-2-1989 dv Willem Philip en
Geertrui Sip
Uit dit huwelijk:
Generatie VII
Geertruida Margaretha Molenaar, geb. Eggersdorf (D)
15-8-1923, RK, lingerie-naaister, technisch tekenaar, overl. Krumbach (D)
28-3-1945 (oorzaak: o.m. roodvonk)
 |
| Overlijdenscertificaat Geertruida M. Molenaar |
Voor zover mij bekend zijn er geen direkte afstammelingen van het echtpaar Molenaar-Zeller meer in leven. Dat lijkt mij een sluitende verklaring voor het feit dat ik, ondanks oproepen hier en daar, nooit enig bericht heb gehad van mensen die in het schaaltje geïnteresseerd zijn.
Voor op- en aanmerkingen kunt u terecht bij patmiebies at gmail dot com of door gebruik te maken van de comment link hieronder.
Update 20 mei 2015:
Iemand suggereerde dat het Duitse element in de familiegeschiedenis van Cor en Jennij veroorzaakt zou kunnen zijn door de mogelijk Duitse achtergrond van de Zellers. Wanneer je een paar generaties teruggaat blijken de Zellers lang in Den Haag gezeten te hebben en daarvoor in Breda. Daar laat ene Andreas Zeller een kind dopen. Andreas is soldaat in het tweede Bataljon Zwitsersche Gardes. Zo hij al van Duitse komaf zou zijn, dan is dat ruim 135 jaar voordat Cor en Jennij in Petershagen trouwden. Het is dus weinig waarschijnlijk dat dit gegeven aanleiding zou zijn om een bijzondere liefde voor Duitsland op te vatten.
 |
| 17-1-1786: Andreas Zeller, soldaat |
Update 17 juli 2015:
Vandaag ontving ik een mailtje van Addy van Dijken. Hij meende wel een suggestie te hebben voor de identiteit van Jo en Henk, de schenkers van het schaaltje. Hij schreef het volgende:
Jenneke (“Jennij”) Molenaar-Zeller werd op 17 september 1901
in Wageningen geboren als dochter van Willem Philip Zeller (1866-1941) en
Geertrui Sip (1864-1948). Zij was een jongere zus van Hendrikus (“Henk”) Zeller
(1899-1985). Henk Zeller trouwde op 27 maart 1925 in Wageningen met Johanna
Wilhelmina (“Jo”) Snoek (1904-1967). Dit zijn volgens mij de “Jo en Henk” die
je zoekt.
Jo Snoek was een tante van mijn oma (oudere zus van mijn
oma's moeder Woutertje Snoek). Tante Jo en Ome Henk Zeller zullen net als met
Jo’s broers en zussen ook veel zijn omgegaan met Henk’s zus Jennij, en het
beschilderde bord ooit eens kado hebben gegeven aan haar en haar man Cor.
 |
Er is een treffende gelijkenis met de
tekst op het Molenaar-Zeller-bordje |
Dergelijke beschilderde borden heb ik in mijn eigen familie
ook wel eens gezien, zie hiernaast. Zo hebben in 1949 mijn opa en oma een dergelijk bord
gekregen ter gelegenheid van de geboorte van mijn moeder, en de ouders van mijn
oma kregen er dat jaar eentje voor hun 25-jarig huwelijk. Deze borden zijn nu
allebei in bezit van mijn moeder, en op basis van de tekst op de achterkant kan
worden vastgesteld dat de maker van deze borden dezelfde persoon is als de
maker van "jouw" bord.
 |
| Pieter Dirk Broer |
De borden zijn beschilderd door Pieter Dirk Broer, een
goede kennis van mijn opa en oma en daarmee waarschijnlijk ook van de families
Zeller en Snoek. "Ome Piet" Broer was plateelschilder van beroep en
kwam uit Gouda. In 2008 verscheen een artikel over hem onder de noemer
"Gouwe Verhalen" in het tijdschrift Tidinge, uitgegeven door de
Historische Vereniging "Die Goude". Overigens vierde
"Ome Piet" vorig jaar zijn honderdste verjaardag in verzorgingstehuis
Irishof in Gouda.
Het lijkt mij dat Addy van Dijken op een meer dan adequate wijze in de ontbrekende puzzelstukjes heeft voorzien. Mijn dank daarvoor! Hoe Addy op mijn blog terecht kwam? Hij was, als genealoog, op zoek naar gegevens over de familie Zeller. Zijn website vindt u hier.
